Hugur - 01.06.2011, Síða 30

Hugur - 01.06.2011, Síða 30
28 Henry Alexander Henrysson ingar af líkum orsökum, og öfugt, er svo nauðsynleg lífi allra manna, að hinni seinvirku skynsemi vorri með sínar skeikulu rökfærslur er tæpast treystandi fyrir henni. Skynseminnar gætir líka lítt fyrstu bernskuár vor og þegar best gegnir er henni hætt við að skjöplast og mistakast. Það samrýmist betur háttbundinni visku náttúrunnar að tryggja svo nauð- synlega hugarstarfsemi með því að fela hana einhverri eðlishvöt [...]. Eins og náttúran hefur kennt oss að beita höndum og fótum, án þess að gefa oss þekkingu á þeim vöðvum og taugum sem valda hreyfingum útlimanna, eins hefur hún rótfest í oss eðlishvöt sem stýrir huganum svo að hugsun vor sé í samræmi við framvindu ytri fyrirbæra [,..]14 Náttúruskilningur sumra þeirra sem telja sig merkisbera arfleifðar Humes fylgir hinsvegar ekki ávallt þessum anda. Náttúruhyggja Humes sem leggur fyrst og fremst áherslu á manninn sem hluta náttúrunnar hefur vikið fyrir náttúru- skilningi sem leggur áherslu á náttúruna sem viðfangsefni andspcenis manninum. Margir síðari tíma raunhyggjumenn hafa einbeitt sér að því að skoða náttúruna á þann hátt að ekki megi undir neinum kringumstæðum gera ráð fyrir að náttúran eigi erindi við okkur: hún er bara þarna. Allt annað er talið vera argasta frum- speki; jafnvel þegar vísun til „visku náttúrunnar" á einungis að vera einhvers konar myndlíking. Náttúruleg fyrirbæri koma okkur bara fyrir sjónir eins og þau koma okkur fyrir sjónir. Og þau eiga einungis að vera viðfangsefni svokaflaðra raunvís- inda eða þess sem af nokkru yfirlæti er kaflað „náttúruvísindi“.15 Annað atriði úr heimspeki Humes hefur svo einnig þróast á afar sérstakan hátt í hugsun þeirra sem kenna sig við raunhyggju. Þar á ég við tilhneiginguna til þess að gera siðfræði að einhvers konar sálarfræði, sem best sé að nálgast með leiðum raunvísinda.16 Þá eru „skyldur“ og önnur frumhugtök siðfræðinnar skýrð með vís- un í kenndir og hneigðir. Siðferðilegur veruleiki er þá útskýrður líkt og svengd og þorsti. Mannleg náttúra er ekkert annað en líkamleg - sem á þá að vera samheiti við „náttúruleg" - ferli. Hume var vissulega sjálfur forgöngumaður kenninga um að siðferði væri ekkert annað en hugurinn að teygja anga sína út til náttúrunnar og umhverfisins, en eins og ofangreind tflvitnun ber með sér er náttúran sem hann vísar til ekki nauðsynlega eins þögul og afskiptalaus og hún er talin vera í heimspeki hans.17 Hún er einnig sjálf uppspretta gilda okkar. 14 Hume 1988: 125. Rannsókn á skilningsgáfunni, sérstaklega 12. kafli, geymir vissulega einnig dæmi þar sem Hume gerir minna úr hinni náttúrulegu afstöðu sem er laus við nauðsynlega heim- spekilega íhugun. Hann virðist hins vegar, líkt og Descartes,gera greinarmun á því þegar náttúran blasir við okkur og því þegar hún er virk í þekkingu okkar. 15 Grein Eyju Margrétar Brynjarsdóttur „Að skoða náttúru til að skoða náttúru“ lýsir hvernig að- ferðir svokallaðra náttúruvísinda, þ.e. tilraunaaðferðin, er stöðugt að ryðja sér til rúms í heimspeki til þess að takast á við viðfangsefni sem hingað til hafa verið „hugleidd í hægindastólnum“. 16 Sjá grein Svavars „Stóísk siðfræði og náttúruhyggja“, en þar ræðir hann ítarlega um margs konar gagnrýni á náttúruhyggju í siðfræði nútímans. 17 Sbr. hin kunnu orð Humes (2001:112): „the mind has a great propensity to spread itself on exter- nal objects.“
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164

x

Hugur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.