Hugur - 01.06.2011, Síða 70

68
Svavar Hrafn Svavarsson
dyggðin er hagfelld hinum dyggðuga skaðar löstur hinn löstnga. Það er ekkert
á milli dyggðar og lastar. Samsemd skynsemi og dyggðar fylgir að dyggðin er
„náttúruleg fullkomnun skynsemisveru sem skynsemisveru".35 Það er ekki til mis-
jafnlega mikil fullkomnun, og því ekki heldur misjafnlega mikil dyggð. Skort-
ur fullkomnunar, skynsamlegrar fullkomnunar hins dyggðuga, er ófullkomleiki.
Stóumenn skýra hugmynd sína með því að líkja óumflýjanlegri eymd þeirra sem
eru ekki dyggðugir, hversu siðferðilega þroskaðir sem þeir eru, við ástand þeirra
sem eru á kafi í vatni, því hversu skammt frá yfirborðinu sem þeir eru vantar þá
andrúmsloftið fyrir ofan og hljóta að drukkna. Þessi skoðun þeirra á ekki að vera
í mótsögn við aðra skoðun þeirra, nefnilega þá að manneskja geti vissulega tekið
siðferðilegum framförum, rétt eins og hún getur verið nálægt eða fjarri yfirborð-
inu þótt hún drukkni.
Það er megineinkenni stóískrar siðfræði að hún einskorðar góðleika alfarið við
dyggð, skynsamlegt val þess sem er í samræmi við náttúruna. Þessari hugmynd
fylgir að gott líf manneskjunnar, farsæld hennar, þarfnast þess ekki að hún öðhst
noklcuð af því sem hún velur, því það breytir engu um farsældina.
Markmið ogfarsœld
HeUenísku heimspekiskólarnir byggðu siðfræði sína á markhyggju, þeirri hug-
mynd að til væri markmið lífsins. Vegna þessa markmiðs og einskis annars væri
eða skyldi vera breytt. Samkvæmt stóumönnum er markmiðið „það sem allar
athafnir lífsins eiga að vísa til“.36 Hugmyndin að baki markhyggju á rætur sínar
að rekja til Platons og Aristótelesar. Markmiðið nefna þeirfarsœld (eða hamingju'.
EÚðaipovía). Það voru skiptar skoðanir á innviðum þessa markmiðs. Epikúros
færði rök fyrir þeirri hugmynd að markmiðið væri ánægja. Til þess notaði hann
vöggurök. Stóumenn voru á allt annarri skoðun, eins og ljóst má vera. Þeir töldu
að náttúran gæfi markmiðið og að því bæri okkur að stefna í samræmi við náttúru
okkar. Þeir skilgreindu markmiðið svo: „að lifa í samræmi við náttúruna11.37
Þessi náttúra er náttúra heimsins. Við leitum samhljóms með henni og sam-
kvæmni í breytni okkar í samræmi við okkar eigin mannlegu náttúru sem er hluti
af þessari náttúru heimsins. Stóumenn gera grein fyrir frumhvötum mannsins,
eignun og skynsamlegu vali þeirra hluta sem eru í samræmi við náttúruna sjálfs
valsins vegna beinlínis til þess að útskýra hugmynd sína um markmið. Þegar þeir
hafa útskýrt hugmynd sína um hið góða líf á þennan hátt setja þeir fram aðra
greinargerð sem er ætlað að sýna að þetta góða líf sé líf dyggðarinnar, þar sem
rangnefnd ytri gæði spila enga rullu, skipta engu máli fyrir farsæld manneskjunn-
ar. Eitt af því sem fylgir kenningu þeirra er sú hugmynd, sem fyrst má finna hjá
Sókratesi, að dyggð sé nægjanlegt skilyrði farsældar. Hér skilur á milli stóumanna
og Aristótelesar sem hafnar því alfarið að manneskja geti verið farsæl án þessara
35 Díogcncs Lacrtíos 7.94.
36 Stobajos 2.46.
37 Díogenes Laertíos 8.87.