Hugur - 01.06.2011, Side 95

Endurheimtfegurðarinnar á tímum náttúrunnar
93
laus úr fjötrum holdsins er þessi hrifning á piltinum fagra og þrá eftir erótísku
samræði við hann hafin upp til skýjanna í líki fuglsins sem flýgur á vit hins fagra.
Aftengingu hins fagra og líkamleikans er viðhaldið í sögu heimspekinnar og fær
nýjan búning í kenningum Kants um skynjun á hinu fagra sem „áhugalausri" eða
nhagsmunalausri velþóknun" vegna þess að hún fullnægir ekki holdlegri þrá eða
samsvarar hagsmunum.
Fegurð og kúgun kvenna
I kjölfar þessarar sögu hefur fegurðarhugtakið smátt og smátt misst mátt sinn,
þar til það var næstum horfið úr allri alvarlegri umræðu og orðið að ódýrri auglýs-
ingabrellu eða yfirborðsskrauti. Vissulega kemur margt saman sem ýtir undir
þessa þróun. Menningarleg afstaða til fegurðar hefur til að mynda haft heilmikið
að segja. Viðmið um hvað þykir fagurt hafa nýst sem stjórnunar- og kúgunartæld,
en konur hafa í gegnum tíðina verið kúgaðar með ýmsum hætti í nafni fegurðar
og er reyring fóta kvenna í Kína og þéttreyrð lífstykki evrópskra kvenna dæmi
um slíkt. Naomi Wolf skrifaði víðlesna bók um Fegurðargoðsögnina þar sem hún
fjallar um hvernig fegurðarímyndir nýtast til að halda konum niðri.5 Vissulega
hafa konur í gegnum tíðina nýtt sér fagurt útlit, fatnað og skraut sem tæki til að
koma sér áfram með einhverjum hætti, en þetta eru tæki sem eru í þeirra tilfelli
oftast dæmi um vopn hinna valdalausu. Það er hins vegar athyglisvert að eftir því
sem konur hafa öðlast meiri völd og tekið meiri þátt í opinberu lífi á 20. öld hafa
kröfur til þeirra um rétt útlit herst til muna. Fegrunaraðgerðir og kröfur um að
vera grannholda má þess vegna líta á sem nokkurs konar lífstykki samtímans.
Rannsóknir Wolf sýna berlega að hve drjúgum hluta viðmið um fegurð eru af-
sprengi breytilegra samfélagslegra og menningarlegra viðhorfa. Þetta á einnig við
um heim hstarinnar sem hefur ekki farið varhluta af markaðsvæðingu sem byggir
á hugmyndum um hvað geri tiltekin listaverk gróðavænleg. Á fegurðin sér þá
viðreisnar von? Hvað gæti verið „raunveruleg“ fegurð við skilyrði sem þessi? Og
hvers vegna er í raun eftirsóknarvert og nauðsynlegt að reyna að greina einhvern
kjarna þess sem getur talist fagurt?
Fegurð og eros á nýjum forsendum
Margir af þeim heimspekingum samtímans sem hafa reynt að endurheimta fyllra
hugtak fegurðar eiga það sameiginlegt að gagnrýna hefðbundnar hugmyndir um
fegurð og birtingarmyndir hennar í neyslu- og íjölmiðlamenningu. Þeir eiga það
flka sameiginlegt að stinga upp á annars konar nálgunum og má þá helst nefna
aðra nálgun á „vandamálið" sem snýr að huglægni og hlutlægni. I stað þess
að líta svo á að fegurð hljóti annaðhvort að vera huglæg eða hlutlæg eru mörkin
á mifli huglægni og hlutlægni afmáð og því frekar veitt athygli hvernig fegurð
5 Wolfi99i.