Hugur - 01.06.2011, Síða 107

HuGUR | 23. ÁR, 2011 | S. 105-109
S^ren Kierkegaard
Ur Sóttinni banvænu
Formáli
Mörgum kann að þykja form þessarar „greinargerðar“ einkennilegt; þeim mun
þykja hún of ströng til að geta talist uppbyggileg og of uppbyggileg til að teljast
strangvísindaleg. A síðarnefnda atriðinu hef ég enga skoðun. En hinu fyrrnefnda
er ég aftur á móti ósammála; og væri hún of ströng til að geta talist uppbyggileg,
þá væri það að mínu viti rangt. Eitt er það, jú, að ekki kann öllum að finnast hún
uppbyggileg þar eð ekki allir hafa forsendur til að skilja hana; en annað er það,
að hún er í eðli sínu uppbyggileg. I kristilegu samhengi skal allt, já allt, nefnilega
þjóna til uppbyggingar. Sú tegund af fræðimennsku, sem þegar upp er staðið
er ekki uppbyggileg, er einmitt af þeim sökum ókristileg. Framsetning á öllu
kristilegu verður að líkjast talsmáta læknis við sjúlcrabeð; jafnvel þótt einungis
læknisfróðir skilji hana, þá má aldrei gleyma því að þetta er við sjúkrabeðið. Þessi
tengsl hins kristilega við lífið (andstætt vísindalegri ijarlægð frá lífinu) eða þessi
siðferðilega hlið hins kristilega eru einmitt uppbyggileg, og þessi framsetning-
armáti, sama hversu strangur hann annars kann að vera, er öldungis ólíkur, jafnvel
eðlisólíkur, þeirri tegund fræðimennsku sem er „tómlát“. Upphafin hetjulund
hennar er svo ijarri hetjulund í kristilegum skilningi að hún er kristilega séð eins
konar ómanneskjuleg forvitni. Það er kristileg hetjulund, og vissulega ber ef til vill
of lítið á henni, að þora algerlega að vera maður sjálfur, einstök mannvera, þessi
einstaka mannvera alein andspænis Guði, ein í þessari gífurlegu áreynslu og þess-
ari gífurlegu ábyrgð; en það er ekki kristileg hetjulund að henda gaman að hinni
hreinu mannveru, eða að fara í undraleik1 við heimssöguna. Öll kristileg þekking,
hversu strangt sem form hennar annars kann að vera, ætti að hafa áhyggjur en
þessar áhyggjur eru einmitt hið uppbyggilega. Áhyggjuefnið er afstaðan til lífsins,
til veruleika persónuleika mannsins og þannig, í kristilegum skilningi, alvaran;
upphafning léttvægrar vitneskju er ijarri því að vera alvarlegri og, í kristilegum
skilningi, er hún léttúð og hjóm. En alvaran er aftur á móti hið uppbyggilega.
Þetta litla rit er því annars vegar þeirrar gerðar að skólasveinn hefði getað skrif-
1 Samkvæmisleikur þar sem einn gestur situr á stól og reynir að geta upp á hver mælir þegar aðrir
gestir hvísla einhverju að honum (oft í stríðnistón) sem vekur undrun hjá þeim í fari hans.-Aíhs.
þýð.