Hugur - 01.06.2011, Síða 114

112
Martin Heidegger
unni um það hvort hægt sé spyrja um hana? En er alveg víst hvað það er sem við
gerum ráð fyrir hér? Eru neiið, neitunin og þar með afneitunin æðri en neindin,
þannig að hún falli undir þær sem sérstakt afbrigði þess sem neitað er? Er neindin
aðeins til vegna þess að neiið, þ.e. neitunin er til? Eða er þessu öfugt farið? Eru
neitunin og neiið aðeins til vegna þess að neindin er til? Ur þessu hefur ekki verið
skorið og það hefur ekki einu sinni verið spurt sérstaklega að því. Við fullyrðum:
Neindin er upprunalegri en neiið og neitunin.
Ef þessi tilgáta fær staðist er möguleiki neitunarinnar sem vitsmunalegrar
aðgerðar og þar með vitsmunirnir sjálfir á einhvern hátt undir neindinni komnir.
Hvernig geta vitsmunirnir þá viljað skera úr um neindina? Hvílir hinn meinti
fáránleiki spurningar og svars varðandi neindina, þegar allt kemur til alls, aðeins
á blindri einþykkni hinna villuráfandi vitsmuna?
Ef við látum ekki hinn formlega ómöguleika spurningarinnar um neindina
villa okkur sýn og höldum samt fast í hana, þá verðum við að minnsta kosti að
fullnægja þeirri frumkröfu, sem möguleg úrvinnsla sérhverrar spurningar verður
að sæta þrátt fyrir allt. Ef með einhverju móti á að spyrja um neindina - hana
sjálfa -, þá verður hún þegar að vera gefin. Við verðum að geta mætt henni.
Hvar eigum við að leita að neindinni? Hvernig förum við að því að finna neind-
ina? Þurfum við, til að geta fundið eitthvað, ekki yfirleitt að vita að það er til? Svo
sannarlega! Vanalega getur maðurinn því aðeins leitað að hann hafi þegar gefið
sér að það sem leitað er að sé fyrir hendi. En nú beinist leitin að neindinni. Er,
þegar öllu er á botninn hvolft, til leit sem gefur sér ekki neitt, leit sem lýkur með
hreinum fundi?
Hvernig sem því er farið, þá þekkjum við neindina, þó ekki sé nema í líki þess
sem ber á góma í daglegu tali. Þessa hversdagslegu neind, sem er slegin fölva hins
sjálfsagða og lætur svo lítt yfir sér í daglegu tali okkar, má meira að segja setja
fram í „skilgreiningu“:
Neindin er fullkomin neitun á öllu sem er. Gefur þessi auðkenning neind-
arinnar, þegar allt kemur til alls, ekki vísbendingu í þá einu átt, sem hún getur
mætt okkur úr?
Allt sem er verður að vera gefið fyrirfram, til þess að geta sem slíkt orðið neit-
uninni að bráð, sem síðan myndi kunngera neindina.
En jafnvel þótt við horfum framhjá vandanum um sambandið milli neitunar og
neindar, hvernig eigum við - sem endanlegar verur - að gera okkur heild alls sem
er aðgengilega í sjálfri sér og í heilu lagi? Við getum í besta lagi hugsað heild þess
sem er í „hugmynd" og neitað síðan þessari ímynd í huganum og „hugsað" hið
neitaða. Með þessu móti öðlumst við að vísu formlegt hugtak hinnar ímynduðu
neindar, en aldrei neindina sjálfa. En neindin er ekkert og það getur ekki verið
mismunur á milli hinnar ímynduðu og hinnar „eiginlegu" neindar, ef neindin á
annað borð táknar algert mismunarleysi. En er ekki hin „eiginlega“ neind enn
einu sinni þetta dulda en fráleita hugtak neindar sem er? Með þessu skulu and-
mæli vitsmunanna hinsta sinni hafa haldið aftur af leit okkar, sem verður einungis
réttlætt með frumreynslu af neindinni.