Hugur - 01.06.2011, Page 116

H4
Martin Heidegger
Angistin lætur slíka ringulreið ekki lengur koma upp. Miklu fremur er hún
gagntekin sérkennilegri ró. Að vísu er angist alltaf angist vegna..., en ekki vegna
þessa eða hins. Angist vegna... er alltaf angist um..., en ekki um þetta eða hitt.
En óákveðni þess sem við höfum angist vegna og um, er ekki aðeins skortur á
ákvörðun, heldur eðlislægur óákvarðanleiki. Þetta kemur fram í alkunnu orðalagi.
I angistinni - segjum við - „er maður sleginn óhugnaði“. Hvað slær hvern? Við
getum ekki sagt hvað veldur manni óhugnaði. Manni líður þannig í heild. Allir
hlutir og við sjálf sökkvum í hluttekningarleysi. Ekki þó í þeim skilningi að hlut-
irnir einfaldlega hverfi, heldur snúa þeir sér að okkur með því að þeir snúa baki
við okkur sem slíkir. Þetta fráhvarf þess sem er í heild, sem gagntekur okkur í
angistinni, þjarmar að okkur. Það er ekkert til að halda í. Það eina sem eftir stend-
ur og kemur yfir okkur - í fráhvarfi þess sem er - er þetta „ekkert".
Angistin opinberar neindina.
Við „svífum“ í angist. Svo tekið sé skýrar til orða: Angistin lætur okkur svífa
vegna þess að hún lætur það sem er í heild hverfa. I því felst að við - þessar
manneskjur sem eru - verðum fráhverf sjálfum okkur mitt á meðal þess sem er.
Af þessum sökum eru í rauninni ekki „þú“ eða „ég“, heldur er „maður“ sleginn
óhugnaði. Það eina sem eftir stendur er einber til-veran, gagntekin þessu svifi og
ekkert til að halda sér í.
Angistin gerir okkur orðlaus. Vegna þess að það sem er í heild hverfúr frá og
neindin þjarmar einmitt þannig að, þagna allar „er“-sagnir andspænis henni. Að
við skulum í óhugnaði angistarinnar oft leitast við að rjúfa tóma kyrrðina einmitt
með tilviljunarkenndu tali, er aðeins sönnun á nærveru neindarinnar. Þegar ang-
istin er vikin frá staðfestir maðurinn beinlínis sjálfur að angistin opinberi neind-
ina. I hinni björtu sýn, sem fersk minningin ber, hljótum við að segja: Það sem
olli okkur angist var „eiginlega“ - ekki neitt. Svo sannarlega: Neindin sjálf- sem
slík - var þar.
Með grunnstemningu angistarinnar höfum við fundið þann atburð tilverunnar
þar sem neindin er opinber og knýr á spurninguna:
Hvernig er með neindina?
Svarið við spurningunni
Við höfum þegar fengið svar við fyrirætlan okkar, ef við gætum þess að spyrja
áfram í alvöru eftir neindinni. Þetta krefst þess að við fýlgjum eftir umskiptum
mannsins í tilveru sína, sem sérhver angist veldur, til að festa hendur á neindinni
eins og hún opinberast í þessari reynslu. I þessu felst jafnframt sú krafa að bægja
frá þeim auðkenningum á neindinni sem eltki eru sprottnar af ávarpi hennar
sjálfrar.
Neindin afhjúpar sig í angistinni - en ekki sem eitthvað sem er. Að sama skapi
er hún ekki gefin sem hlutur. Angistin er ekki skilningur á neindinni. Engu að
síður opinberast neindin gegnum hana og í henni, þó ekki þannig að neindin