Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 119

Hvað erfrumspeki?
117
er tilverunni eðlislæg. Því neitunin getur hvorki talist hinn eini, hvað þá hinn
leiðandi neindunarháttur, þar sem tilveran er slegin neindun neindarinnar. Harka
andstöðunnar og skerpa andstyggðarinnar eru dýpri en hin hæfilega hugsandi
neitun. Abyrgðarmeiri eru sársauki afneitunarinnar og vægðarleysi bannsins.
Þungbærari er beiskja vöntunarinnar.
Þessir mögulegu neindunarhættir - kraftar sem tilveran ber vörpun sína í, þótt
hún ráði ekki við þá - eru ekki aðeins afbrigði neitunarinnar. Það aftrar þeim hins
vegar ekki frá því að tjá sig með neiinu og neituninni. En þetta kemur enn frekar
upp um tómleika og vídd neitunarinnar. Gegnsýring tilverunnar af neindandi
atferli er til vitnis um stöðuga, en samt myrkvaða opinberun neindarinnar, sem
angistin ein afhjúpar. En í þessu felst: Þessari upprunalegu angist er oftast haldið
niðri í tilverunni. Angistin er þarna. Hún bara sefur. Önd hennar hríslast stöðugt
um tilveruna: minnst um þá „kvíðafullu" og ómerkjanlega fyrir hina önnum köfnu
„já, já“ og „nei, nei“ tilveru; helst um hina hlédrægu; örugglega um þá sem innst
inni er huguð. Sh'kt á sér hins vegar aðeins stað í þágu þess, sem það fórnar sér
fyrir, í því skyni að varðveita hinstu reisn tilverunnar.
Angist hins hugaða þolir engan samanburð við gleðina, hvað þá við þægilega
ánægju hins sefjaða stefnuleysis. Hún myndar - handan við slíkar andstæður -
leynilegt bræðralag með heiðríkju og mildi skapandi þrár.
Hin upprunalega angist getur vaknað á hverju augnabliki með tilverunni. Til
þess þarf ekki neinn óvæntan atburð. Djúpur áhrifamáttur angistarinnar er í sam-
ræmi við lítilmótleika mögulegs tiltefnis hennar. Hún er stöðugt reiðubúin til að
taka á sig stökk, en stekkur þó aðeins sjaldan, til þess að hefja okkur á flug.
Hald tilverunnar út í neindina á grundvelli hinnar leyndu angistar gerir mann-
veruna að staðarhaldara neindarinnnar. Við erum svo endanleg að við megnum
ekki með ákvörðun okkar og vilja að stilla okkur upp andspænis neindinni. End-
anleikinn grefur svo botnlaust í tilverunni að frelsi okkar er meinaður eiginlegasti
og dýpsti endanleikinn.
Hald tilverunnar út í neindina á grundvelli hinnar leyndu angistar stígur yfxr
það sem er í heild: yfirstigið.
Spurning okkar um neindina á að leiða okkur frumspekina sjálfa fyrir sjónir.
Nafnið „frumspeki" (Metaphysik) er dregið af hinu gríska ta meta taphysika. Þetta
sérkennilega nafn var síðar útlagt sem heiti á spurningu sem fer meta - trans -
„yfir“ það sem er sem slíkt.
Frumspekin spyr út yfir það sem er, til þess að endurheimta það sem slíkt og í
heild fyrir skilninginn.
I spurningunni um neindina á sér stað slíkt stig út yfir það sem er, sem það sem
er í heild. Þetta sannar að spurningin er „frumspekileg". I upphafi auðkenndum
við slíkar spurningar með tvennum hætti: Annars vegar spannar sérhver frum-
spekileg spurning ávallt heild frumspekinnar. Hins vegar tekur sérhver frum-
spekileg spurning hina spyrjandi tilveru ávallt með í spurninguna.
Hvernig umlykur og gagntekur spurningin um neindina heild frumspekinn-
ar?