Hugur - 01.06.2011, Side 139

Hugur - 01.06.2011, Side 139
Ritdómar r37 sjaldnast lagður til grundvallar þegar kemur að umræðu og ákvarðanatöku um náttúruvernd og nýtingu. Fagurfræðileg gildi hafa jafnan verið tahn of huglæg og afstæð til þess að nokkurt vit sé í að reyna að leggja mat á þau. I kaflanum „Vald og verðmæti“ íjallar Olafur um þá mæfl- kvarða sem vestrænar þjóðir eru vanar að miða við þegar talað er um framfarir: Þeir mælikvarðar sem lagðir eru á framfarir eru gjarnar tæknilegir: fram- farir í lagningu akvega eru mældar með tommustokk og gráðuboga, meiri hag- vöxtur er gjarnar hafður til marks um bætt lífskjör og meiri neysla er höfð til marks um betra flf. En slíkir mælikvarð- ar eru blindir á ýmis gildi sem liggja mannlegri tilveru til grundvallar og ýmsar forsendur sem náttúrlegt líf manna byggist á (65). Fagurfræðileg gildi eru dæmi um slík gildi sem hefðbundnir mælikvarðar eru blindir á. Slík gildi er ekki hægt að mæla með gráðuboga eða reikna út með form- úlum - til þess að draga þessi gildi fram í dagsljósið er þörf á að huga að reynslu okkar af náttúrunni - reynslu eins og þeirri sem Ólafur Páll lýsir í tveimur síð- ustu köflum bókarinnar; reynslu eins og þeirri sem Páll Skúlason lýsir í Hugleið- ingum við Oskju. Til þess að slík reynsla og þau gildi sem við hana eru tengd fái að eiga þátt í mati á verðmætum náttúrunnar þarf að brjóta niður þá múra sem hafa verið byggðir utan um hefðbundna mælikvarða og verðmætamat. Allt það sem hægt er að mæla á „hlutlægan“ hátt og meta til fjár telst til gildrar þekkingar á því hvað telst verðmætt í náttúrunni, en það sem ekki er hægt að mæla og setja upp í graf telst ekki til gildrar þekkingar. Ölafur nefnir hvern- ig málflutningur náttúruverndarsinna hefur verið dæmdur sem ómarktæk til- finningarök - málflutningur sem byggir á fagurfræðilegu gildi náttúrunnar og til- vistargildi hennar (því gildi sem hún hefur óháð áhrifum hennar á velferð og hags- muni manna) er sagður vera ómarktækur vegna þess að hann vísar til gilda sem ekki er hægt að mæla á vísindalegan hátt en eru ekki síður mikilvæg þegar kemur að lífsgæðum okkar og velferð. Það að ekki sé mark takandi á tilfinningarökum telur Olafur vera rökleysu: Góð rök fyrir tiltekinni niðurstöðu eru þau rök sem styðja niðurstöðuna. Að tveir einstaklingar elski hvor annan, geta verið góð rök fyrir því að þeir búi saman. Að tilteknum manni líði vel í sumarbústaðnum sínum, geta verið góð rök fyrir því að hann dvelji sem lengst í bústaðnum. Munurinn á góðum rökum og slæmum ræðst ekki af því hvort rök- in vísa til tilfinninga eða ekki. Það eru til góð tilfinningarök og slæm tilfinn- ingarök, rétt eins og það eru til góð og slæm rök sem ekki vísa til tilfinninga. Að afgreiða eitthvað sem tilfinningarök er yfirleitt til marks um grunnhygli frekar en málefnaleg tök. Menn blása á eitthvað sem tilfinningarök vegna þess að þeir veigra sér við því að takast á við rökin (13). Staðreyndin er sú að það sem hefur verið afgreitt sem ómerk tilfinningarök er ein- mitt það sem virðist skipta almenning á Islandi mesm máh. Þetta kemur m.a. fram í athugasemdum Faghóps I í skýrslu um gerð Rammaáætlunar um verndun og nýtingu vatnsafls og jarðvarma.5 Ástæða þessarar veiku stöðu fagur- fræðilegra gilda er að þau eru talin of huglæg og afstæð, þau byggja jú á hug- lægri reynslu og því virðist eðilegt að telja að það sé engin leið til þess að komast að hlutlægri niðurstöðu um fagurfræðilegt gildi náttúru. En á sama tíma og þessu er haldið fram - að fagurfræðileg gildi sé ekki hægt að meta á hlutlægan hátt - eru flestir sam- mála um að ákveðnir staðir, til dæmis Gullfoss og Geysir, séu þannig gerðir að öllum finnist þeir fallegir. Þetta er helsta
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.