Helgafell - 01.09.1944, Blaðsíða 54

212
HELGAFELL
uðu eigindóminum, enda var þeim svo
ofaukið í mannlífinu, að annar var
sleginn af í blóma lífsins, en hinn hafð-
ur að athlægi.
Fyrir rúmum 60 árum kom íslenzk-
ur kandídat hingað til höfuðstaðarins,
nýútskrifaður frá háskólanum í Kaup-
mannahöfn. Hann hafði heldur en ekki
fréttir að færa: Nú er búið að sanna
það útií löndum, að það er enginn
guð til og ekkert líf eftir dauðann.
Þessi boðskapur var þá að vísu ekki
óþekktur með öllu hérá landi. En það
var þó fyrst eftir tilkomu kandídatsins,
að frétt þessi fékk sannfærandi megin
og hlaut almenna hylli. íslendingar
hafa alltaf verið veikir fyrir skynsemi-
gáfum, einkum þó ef karaktervitið hef-
ur vantað, og þessi kandídat var gáf-
aður, og þarauðauki var hann glæsi-
legur og spásséraði um götur höfuð-
staðarins í ljósum sumarfötum uppá
útlendan móð og veifaði silfurbúnum
staf í hendi. Þetta var nú eitthvað fyr-
ir heimagerðu lambhúshettuna að líta
upp til. Svona maður hlaut að vita
sannleikann um guð og sálina, jafnvel
þóað hann væri ekki kunnur að kar-
akterheimsku. Og flestir, sem teljast
vildu til hinna upplýstari manna keppt-
ust við að reyta af sér tötra úreltrar
fáfræði um guð og sálina : Það er eng-
inn guð til. Það er ekkert líf til eftir
dauðann.
Svo hefur margfróður maður sagt
höfundi þessarar ritgerðar, að þá hafi
skipt um andlega lífið meðal mennta-
manna í Reykjavík á einu til tveimur
árum.
Kenning þessi var auðvitað runnin
frá efnishyggju vísindanna einsog hún
var þá boðuð útií löndum og einskonar
uppreisn gegn heimskri guðfræði og
hræsnandi kirkju.
Síðan þessi tíðindi gerðust fyrir
röskum sex áratugum hefur margt ver-
ið grafið uppúr djúpum hinna sálrænu
heima, er sterklega bendir í þá átt, að
það sé nú samt sem áður einhver lífs-
vella til eftir dauðann, hvað sem sagt
verður um tilvist guðanna. En þessi
vitneskja virðist ekki hafa hnikað neitt
úr skorðum kenningu kandídatsins.
Hún á hér ennþá fjöldatryggð að
fagna, einkum meðal menntamanna
og svo náttúrlega hinna, sem óttast
að verða stimplaðir menntunarsnauð-
ir og fávísir í anda. Það er alltaf
þungbært áfall fyrir umkomuleysi ein-
staklingsins að vera spésettur fyrir fá-
fræði, hjátrú og hindurvitni. Þess-
vegna fylgi ég vísiddunum.
Þóað vísindin hafi breytt um tón og
meira að segja skipt á ýmsa lund um
skoðanir í garð hinna sálrænu rann-
sókna, verður ekki séð, að það hafi
vakið með þessu fólki neinar grun-
semdir, að það sé ekki ennþá í fullum
takt við gang hinnar vísindalegu
þróunar. Allar þær rannsóknir, sem
í þessi 60 ár hafa verið inntar af hendi
á hinum sálrænu sviðum, öll sú þekk-
ing, sem þær hafa opinberað og allar
þær breytingar, er þær hafa valdið á
hugmyndum manna um sálaröflin og
annað líf, — allt sýnist þetta hafa far-
ið framhjá því einsog dagsljósið blind-
um manni. Þóað dagleg reynsla sanni,
að kringum það mori af dularfullum
undrum, þá er það alltof "óintere-
sant'* til þess að vekja með því nokk-
ra aðkenningu af forvitni, hvað þá
heldur rannsóknarhnýsni. Öll slík ”ó-
merkilegheit” eru afgreidd með þrem-
ur orðum gamalkunnum: óskiljan-
legt, ómerkilegt eða lygi. Þetta minnir
ekki tiltakanlega mikið á manninn,
sem uppgötvaði alheimslögmál af að