Helgafell - 01.09.1944, Blaðsíða 58

216
HELGAFELL
á drauga og fjölkynngi. — Mér leikur
grunur á, aS þetta viÖfangsefni sé því
miður ekki svo einfalt, aÖ það verði
skýrt til hlítar meÖ landslagi, sólar-
gangi, veðurfari og mataræÖi. ÞaÖ er
eitthvað meira bakvið þetta.
Ég hef gerzt nokkuð fjölorður um
þetta efni sakir þess, að það flæðir enn-
þá víðs yfir í ruglandi vorra tíma í blöð-
um og bókum. Enginn skyldi þó skilja
þetta sem varnir fyrir annarri tegund
ruglandi, þeirri formyrkvun, sem gagn-
rýnisskortur og trúarofsi leiða yfir
hugsun manna.
AS endingu vildi ég minnast á at-
riðiskorn í Hornstrendingabók, er
mun mega telja til ruglandi í máli.
Það er að höfundurinn hliðrar sér hjá
að láta óákveðna fornafnið einn
standa á undan nafnorðum, sem fela
í sér tímahugmyndir. í bók hans eru
þó nokkrar ruglur af þessu tagi. Þess-
arar sömu varfærni gætir í ritsmíðum
fleiri höfunda, sem hafa hrifizt af
þeim boðskap og meira af óviti en
þekkingu, að menn eigi að skrifa
,,hreint“ mál. Þeir halda auðsæilega,
einsog virðist um höfund Hornstrend-
ingabókar, að það sé dönskusletta að
rita einn dag, einn morgun, eitt \tíöld
o. s. frv. og skrifa því dag einn, morg-
un einn, \tíöld eitt o. s. frv. Þessi
málvöndun er einsog mörg önnur al-
gerður misskilningur. Einn dag, einn
morgun, eitt ktíöld o. s. frv. er fornt
mál og engu síÖur íslenzkt en eitt sinn
og er viðkunnanlegri stílsmáti að öll-
um jafnaöi: Einn dag í fögru tíeðri
gengum tíið ttíö saman þessar
sló<5ir. Þetta er mýkri hrynjandi og
sundurgerðarlausara mál en dag einn.
. . . . Þó getur sú orðaskipun átt bet-
ur við í sérstökum stílbrigÖum.
Eftirá að hyggja lystir mig ennþá
að drepa á tvær ruglur í Hornstrend-
ingabók.
Hin fyrri mun teljast til ruglandi í
niðurskipun efnis. Sú villa kemur yfir
höfundinn, er hann stingur kaflanum
,,HiS miþla geymir minningin ‘ inná-
milli kaflanna Menning og menning-
arhcettir og Fuglinn þemur að. BáSir
þessir kaflar segja frá menningarhátt-
um. En ,,HiS miþla geymir minningin ‘
er fyrst og fremst persónulýsingar.
Þennan kafla hefði ég látið standa að
bókarlokum, enda er hann sama eÖlis
og þátturinn af Jakobi Tómassyni,
sem bókin endar á. En ,,Hi<5 mil^la
geymir minningin“ er meiri frásögn
og hefði hækkað endi bókarinnar og
gert hann áhrifameiri og verkiÖ eftir-
minnilegra. Síðasta stundin verður
alltaf minnisstæSust.
Hin ruglan heyrir undir ruglandi í
skilningi á efni. Hún er í því falin
að tilfæra kveÖskap eftir manni, sem
veriS er að segja frá, með smærra letri
en frásögnina af honum á undan
kveðskapnum og eftir. Þetta er aS
sönnu álgengt lykkjufall, bæði í inn-
lendum bókum og erlendum og kemur
fyrir í riti Þorleifs Bjarnasonar á nokkr-
um stöðum, t. d. á bls. 250, 251, 263,
268, 270 og víðar. í mörgum slíkum
frásögnum á það sér stað, að mönnum
eru logð orð í munn eða orð eru eft-
ir þeim höfð og þá auÖvitaÖ prentuð
með sama letri og mál það, sem um
þá er ritaS eða af þeim er sagt. En
svo kemur undrið. Þegar þeir segja
eða eru látnir segja þessi orð eða önn-
ur í rímuÖu formi, þá gerist alltíeinu
það hrun á vitsmunum höfundanna, að
þeir taka uppá að prenta þau með
smærra letri en óbundna máliÖ. Þó
eru þar undantekningar. ÞaS er erfitt
að gera sér grein fyrir, hvernig botn-