Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 111

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 111
Ný skynsemi Einar Kárason: Kvikasilfur Fyrstu skáldsögur Einars Kárasonar, eins og Þar sem djöflaeyjan rís (1983) og Gulleyjan (1985) voru um margt merkilegri og djúpristari nýjung í íslenskri bókmenntasögu en oft er haldið fram. í þeim er sagt skilið við grunnsögu obbans af íslenskum frásagnarbókmenntum áratuganna þar á undan, bókmennta sem snerust að mestu um að takast á við þann trega sem hlaust af hvarfi gömlu þjóðfélagsskipunarinnar og innlimun íslensks efna- hags og íslenskra stjórnmála í hernaðar- og efnahagsskipan kalda stríðsins. Þessi tregi var ein af ástæðunum fyrir því að hinn frelsandi máttur hins nýja efnahagsástands effirstríðsáranna, tímabils uppgripanna, varð aldrei fyrir- ferðarmikið viðfangsefni í bókmenntunum. Sú mynd sem blasir þar við er mynd firringar, efnistrúar, siðferðilegrar hnignunar og hvarfs menningar- verðmæta.4 Andspænis þeim var síðan stundum settur valkostur, hið sanna, fagra og góða sem spornaði við hnignuninni eða þá að hið pólitíska inntak átti að vísa veginn út úr ósköpunum. Snjöllustu textar tímabilsins bjóða upp á aðrar túlkanir, verk módernistanna koma hér strax upp í hugann, en viðtaka þeirra var að miklu leyti byggð á þessum siðferðilegu og pólitísku hugmyndum.5 Það var ekki fýrr en í lok áttunda áratugarins og í byrjun þess níunda sem raunveruleg aðdáun á þessu uppgripatímabili skaut upp kollinum. Nýjung- in í frásagnarlist þeirra Einars Kárasonar, Einars Más Guðmundssonar og að vissu leyti einnig Ólafs Gunnarssonar, fólst ekki síst í því að þessir höfundar sóttu sér efnivið í sögulegan veruleika sem var í grundvallaratriðum sá sami og eldri höfundar höfðu stuðst við, en settu hann ekki í siðferðilegt samhengi tregans, heldur lýstu honum sem „opnu“ tímabili, barmafullu af möguleik- um. Það mat sem lagt er á tíðaranda sjötta áratugarins í Drekum ogsmáfugl- um eftir Ólaf Jóhann Sigurðsson og Þarsem döflaeyjan rís eftir Einar Kárason sem báðar komu út árið 1983, gæti vart verið ólíkara. í skáldsögu Ólafs er gildum nægjusemi, heilsteypts persónuleika, menntunar, menningar og gamalla hefða teflt gegn efnishyggju og siðferðilegri „hnignun“ eftirstríðsár- anna. Hjá Einari er á hinn bóginn borgaralegi siðferðismælikvarðinn settur til hliðar og eftirstríðsárin gerð að gróteskum suðupotti þar sem nýir mögu- leikar og nýir straumar leika um samfélagið, opna það og breyta því. Ýkju- kennd frásögnin segir skilið við félagsleg túlkunarlíkön eða borgaraleg gildi. Hún stendur einfaldlega á sínum eigin lögmálum sem forðast að troða atburðunum inn í ráðandi skýringarmyndir félagsvísinda eða hefðbundinn- ar menningargagnrýni. Hin nýja alþýðumenning er skilin jákvæðum skiln- TMM 1995:4 109
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.