Saga - 2020, Page 27

gagnagrunnarnir eru fyrir hendi sé ekki bundinn við Ísland. Það
mætti allt eins kalla þetta „finnlandíseringu“ eða „hollandíseringu“
en hann hefði kosið „íslandíseringu“ því að það hljómaði betur og
væri fullkomið dæmi um auðuga og tæknivædda smáþjóð í Evrópu.
Allt var þetta sett fram með góðum húmor en Ralf sagðist þurfa að
hafa nóg af honum til að komast gegnum daginn í vinnu sinni hjá
hinu hollenska War and Genocide Research Center þar sem hann
starfar við að rannsaka hrylling á borð við stríð og þjóðarmorð á
hverjum einasta degi.
Það gerist ekki oft að Ísland lendi í brennidepli erlendra um -
ræðna um sagnfræði. Þótt umræðan um „íslandíseringu“ staf rænn -
ar sagnfræði fjalli ekki beint um íslenska sagnfræði — Ísland er
aðeins notað táknrænt til að benda á þá áhættu að stafræn sagnfræði
einblíni á viðfangsefni sem aðgengilegar heimildir eru til um — þá
veitir hún kærkomið tilefni til að velta fyrir okkur nokkrum grund-
vallarspurningum um stöðu og framtíð íslenskrar sagnfræði á staf-
rænni öld.
Í fyrsta lagi verðum við að kanna hvernig við náum sem mestu
úr þeim sögulegu heimildum sem þegar liggja fyrir á stafrænu
formi, hvaða öðrum heimildum koma mætti á stafrænt form og
hvernig við getum nýtt þessa heimildagrunna með stafrænum aðferð -
um. Íslenskir sagnfræðingar — ólíkt öðru hugvísindafólki — eru
skammt á veg komnir með að prófa algengar stafrænar aðferðir og
rannsóknartól eins og til dæmis sögulega netgreiningu (e. historical
network analysis) þar sem tengsl fjölda rannsóknareininga eins og ein-
staklinga eða hópa eru skráð í gagnagrunn til að greina tengsla net á
milli þeirra, sem gætu vafalaust varpað nýju ljósi á Íslands söguna.
Í öðru lagi verðum við að velta fyrir okkur framtíðarhlutverki
sagnfræðingsins á stafrænni öld og hvernig við ætlum til dæmis að
ráða við gífurlegt magn nýrra stafrænna heimilda. Íslensk skjalasöfn
hafa nú þegar safnað miklu magni stafrænna gagna sem munu
verða aðgengileg sagnfræðingum og almenningi innan tíðar. Hvernig
munu sagnfræðingar vinna úr þessum heimildum? Við getum tæp-
lega flett í gegnum tólf terabæti af tölvupóstum eins og við gerum
með gömul bréfasöfn. Varla dugir heldur það eitt að gera orðaleit að
atriðisorðum og notast við hefðbundna innihaldsgreiningu á heim-
ildatextum. Flestir munu hafa frétt af risavöxnum erlendum rann-
sóknarverkefnum á mannkynssögunni, svokölluðum „Big Data
Projects”, sem stundum eru talin vera framtíð sagnfræðinnar. Þar er
tækninni að ýmsu leyti ætlað að koma í staðinn fyrir hefðbundna
gagnagrunnar og sagnfræðirannsóknir 25
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 25