Saga - 2020, Qupperneq 119

hælum og heimilum sem starfrækt voru á Íslandi fyrir börn sem
ekki dvöldust hjá foreldrum sínum eða forráðamönnum en nokkur
slík heimili voru rekin af góðgerðarsamtökum á gildistíma laganna
eins og áður hefur verið nefnt.27 Barnaverndarlögin frá 1932 eru sá
grunnur sem lög um eftirlit með ungmennum byggðu á en ljóst er
að umræðan um ástandsstúlkuna hafði skapað vitund um annars
konar vanda en tekið var á í fyrri lögum.
Segja má að lög um eftirlit með ungmennum frá árinu 1942
skiptist í tvo hluta. Fyrri hluti laganna skerpir á atriðum sem voru
þegar til staðar í barnaverndarlögum og seinni hluti laganna bætir
við nýjum atriðum sem þó falla að eldri lögum um barnavernd. Vert
er að taka fram að lög um eftirlit með ungmennum voru einungis
viðbót við þau barnaverndarlög sem þegar voru í gildi.
Fyrsta grein laganna mælti fyrir um að barnaverndarnefndir (og
skólanefndir þar sem við átti) skyldu nú hafa eftirlit með ungmenn-
um innan 18 ára aldurs. Sá aldur hafði verið 20 ára í bráðabirgðalög-
unum sem sett voru um áramótin 1941 en það var lenging eftirlits-
aldurs frá gildandi barnaverndarlögum þar sem hann var 16 ár.
Einnig var kveðið á um það í lögunum frá 1942 að löggæslumenn
ættu að aðstoða nefndirnar eftir föngum. Kennarar voru gerðir til-
kynningarskyldir gagnvart barnaverndarnefndum vegna slæmrar
hegðunar nemenda sinna.28
Önnur grein laganna útlistaði svo hvernig barnaverndar- eða
skólanefndir ættu að bregðast við hefði þetta eftirlit þær afleiðingar
að það kæmist upp um slæma hegðun, drykkjuskap, leti og lauslæti
unglinga. Í henni var lögð megináhersla á að koma unglingnum á
beinu brautina aftur með því að koma honum í góða vinnu eða með
samvinnu nefndarinnar og kennara ef unglingurinn væri enn við
nám. Með þessum greinum er því skerpt á skyldum starfsmanna
ríkis og bæja, svo sem kennara og lögreglu, um að aðstoða barna-
verndarnefndir og skólanefndir við störf þeirra. Greinarnar kveða
ekki á um stofnun sérstakrar eftirlitsstofnunar eða neina útvíkkun á
hlutverki lögreglunnar í tengslum við eftirlit með ungmennum
umfram það að vera barnaverndarnefndum innan handar væri þess
óskað. Áherslan virðist aðeins vera á að hækka eftirlitsaldurinn og
veita starfandi barnaverndarnefndum og skólanefndum aukið um -
ástandsstúlkan sem vandræðaunglingur 117
27 Sama heimild.
28 Stjórnartíðindi 1942 A, bls. 110–111 (l. nr. 62/1942).
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 117