Saga - 2020, Qupperneq 120

boð til eftirlits með öllum unglingum og ungmennum og skapa
verklag í kringum vernd eða betrun eldri unglinganna.
Íslensku barnaverndarlögin frá 1932 gerðu ráð fyrir því að ekki
réðu allir við uppeldi barna og því voru skýr ákvæði um í hvaða til-
fellum væri réttlætanlegt að fjarlægja börn af heimilum. Skipta má
þeim aðstæðum sem réttlætu slíkt í tvennt eftir því hvort grunn-
vandinn var hegðun barna eða forráðamanna. Lögin gerðu þannig
ráð fyrir að ástæða væri til að fylgjast með heimilum ef börnin hefðu
gerst brotleg við almenn hegningarlög eða væru svo ódæl að for-
eldrar eða húsbændur réðu ekkert við þau en einnig vegna áfengis-
neyslu foreldranna, „siðspillandi“ hegðunar þeirra, ofbeldis eða of
mikillar vinnu, vegna þess að barnið byggi við slæmt atlæti eða væri
ekki veittur aðgangur að lögskipaðri menntun. Tekið var fram í lög-
unum að ekki væri hægt að fjarlægja börn af heimilum sínum án
samþykkis foreldranna nema í neyðartilfellum. Ætti að fjarlægja
barn án samþykkis foreldra þá þyrfti meirihluti barnaverndarnefndar -
manna að styðja framkvæmdina og höfðu foreldrar rétt til að bera
það undir Barnaverndarráð.29
Þegar lögin um eftirlit með ungmennum eru borin saman við
barnaverndarlögin frá 1932 má fyrst og fremst greina þar aukna
viðleitni til að taka á unglingavanda. Ákveðinn skilningur virðist
hafa verið til staðar um að ekki væri hægt að taka á vanda unglinga
og yngri barna á sama hátt. Sem dæmi má nefna úrræði í ungmenna -
lögunum sem sjá má í annarri grein þeirra þar sem markmiðið er að
vinna með ungmenninu sjálfu en ekki leiðbeina foreldrum um upp-
eldi.
Seinni hluti laga um eftirlit með ungmennum frá 1942 fjallaði um
hvernig skyldi bregðast við ef fyrrnefnd ráð og leiðbeiningar dygðu
ekki til. Þriðja grein laganna heimilar vistun ungmenna utan heim -
ilis síns, ýmist í skóla, á hæli eða á góðu heimili. Vistun á góðu
heimili þýddi gjarnan vistun á sveitaheimilum og heimilar greinin
einnig vistun ungmenna á slíkum stöðum í stað refsivistar gerðist
unglingurinn brotlegur við lög. Auk þess að heimila vistun ung-
menna utan heimilis þá felur þessi grein í sér heimild til stofnunar
vist heimila eða hæla fyrir ungmenni til þess að hægt sé að fram -
fylgja þessari grein laganna. Í lögunum er einnig ákvæði um stofnun
ungmennadómstóla innan héraðsdómstóla og var hlutverk þeirra
agnes jónasdóttir118
29 Stjórnartíðindi 1932 A, bls. 79–83 (l. nr. 43/1932).
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 118