Saga - 2020, Side 188

samið var um á þessum árum auk margra endurskoðana sem á þeim voru
gerðar. Fyrsti heildarkjarasamningurinn var gerður árið 2000 og um hann er
fjallað í þriðja kafla undir fyrirsögninni Fyrstu starfsár SA. Athygli vekur að
helstu heimildir höfundar eru Morgunblaðið og Fréttablaðið og gildir það um
ritið í heild. Auðvitað geta dagblöð verið góðar heimildir en spyrja má hvort
ekki sé hægt að ganga of langt í þeim efnum?
Í fjórða kafla, Þenslutímar, tekur höfundur til skoðunar árin 2003–2008.
Samningarnir frá 2000 voru enn í fullu gildi í febrúar 2003 því verðbólga var
innan umsaminna verðbólgumarkmiða Seðlabankans. En í maí gerði Kjara -
dómur allt vitlaust með því að hækka laun æðstu embættismanna langt
umfram launavísitölu og hækkanir almennings. Haustið 2003 voru svo
aðilar vinnumarkaðarins rétt sestir niður til að undirbúa gerð nýrra heildar -
samninga þegar þingmenn úr öllum flokkum lögðu fram frumvarp um
hækkun eftirlauna forseta Íslands, ráðherra, alþingismanna og dómara
Hæstaréttar. ASÍ brást ókvæða við en SA mótmælti ekki. Frumvarpið varð
að lögum. Um framvindu þessa máls vísar höfundur eingöngu til dagblaða
en hefði mátt, að minnsta kosti líka, vísa til Alþingistíðinda um umræður á
þingi og Stjórnartíðinda um lögin sjálf. Í kjölfar laganna hækkuðu launþega-
samtökin kröfur sínar. Samningar náðust 7. mars 2004 og giltu til ársloka
2007 með verðbólgumarkmiðum Seðlabankans. Verðbólgan færðist í aukana
og fór yfir viðmiðunarstrikin. Því mátti segja samningunum upp. Ef svo yrði
gert var viðbúið að allt færi á verri veg. Í nóvember 2005 náðist samkomulag
um leiðréttingu fyrri samninga með hækkunum og aðkomu stjórnvalda.
Þremur vikum seinna samdi Reykjavíkurborg um miklu meiri hækkanir við
Eflingu og starfsmannafélag borgarinnar. Það olli uppnámi og aftur varð
titringur nokkru fyrir jól árið 2005 þegar Kjaradómur hækkaði hálaunafólk
umfram almenning. Ríkisstjórnin greip inn í þá aðgerð með lögum sem
drógu úr hækkununum. Enn vísar höfundur eingöngu í Morgunblaðið í stað
þess að vísa í lögin og umræður á Alþingi.
Fimmti kafli, Óveðursský, og sá sjötti, Hrun fjármálakerfisins, fjalla um
atburði ársins 2008. Í febrúar það ár tókust kjarasamningar en með miklu
gengisfalli krónunnar í mars og næstu mánuði brustu meginforsendur
þeirra. Ljóst var að þenslutímanum var lokið og um haustið hrundi fjár-
málakerfið. Höfundur fléttar ágætlega saman bankahruninu og verkefnum
SA því tengdu.
Í sjöunda kafla er fjallað um tímabilið 2009–2011. Kaflanum velur höf-
undur fyrirsögnina Ár vonbrigða. Kjarasamningar voru framlengdir árið
2009 með breytingum til nóvember 2010 og í júní sama ár gerðu SA og flest
eða öll launþegasamtök á almennum vinnumarkaði og hjá hinu opinbera og
ríkisstjórnin með sér svokallaðan stöðugleikasáttmála um það hvernig
standa ætti að endurreisn efnahagslífsins. Í mars 2010 sögðu SA sig frá sátt-
málanum á þeirri forsendu að ríkisstjórnin hefði ekki staðið við sinn þátt í
honum og ASÍ gerði það líka þremur mánuðum seinna. Fyrirsögn kaflans á
ritdómar186
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 186