Saga - 2020, Page 192

samræmi við alþjóðleg viðmið, eða er nærtækara að líta á hann sem menn-
ingararf þjóðarinnar?“ (bls. 2).
Sem dæmi um efni sem sérstaklega er tekið til umfjöllunar í bókinni má
nefna ríkjandi hugmyndir um uppeldishlutverk sveitanna. Í þeirri umfjöll -
un reyna höfundar að varpa ljósi á hvað lá til grundvallar þeim sið að senda
þéttbýlisbörn í sveit og setja siðinn í sögulegt og menningarlegt samhengi
en sú framsetning er leyst vel af hendi. Rannsóknin sýndi fram á að það
væri ríkjandi viðhorf meðal landsmanna að sveitadvöl þéttbýlisbarna hefði
almennt skilað þeim auknum þroska og væri dæmi um mikilvægan sið sem
markað hefði sitt spor í þjóðarsálina. Einnig má nefna umfjöllun bókarinnar
um sveitadvalir sem félagslegt úrræði fyrir börn úr þéttbýli sem bjuggu við
erfiðar félagslegar aðstæður. Meðal annars er fjallað um þær stofnanir er
sinntu þeim málum að útvega börnum sem þannig var ástatt um vist í sveit.
Í bókinni er jafnframt fjallað um störfin sem börnin leystu af hendi á meðan
á sumardvöl þeirra stóð og kynbundna verkaskiptingu. Í ljós kom að stúlk -
ur þurftu að mestu leyti að sinna inniverkunum en drengir sinntu oftar úti-
verkunum — óháð því að stúlkunum leiddist oftast inniverkin. Fjallað er
um umfang starfanna, hve erfið þau voru börnunum og hvernig þau fengu
greitt. Enn annað viðfangsefni bókarinnar er upplifun barna sem voru í sveit
af því að dvelja langtímum saman fjarri heimahögum sínum. Í því sambandi
er meðal annars fjallað um hvernig börn upplifðu mótlæti sem þau gátu
orðið fyrir á bæjunum á meðan dvölinni stóð, svo sem í formi stríðni eða
jafnvel ofbeldis. Í þeirri frásögn kemur í ljós að dvöl barnanna í sveitum
landsins var ekki alltaf sæludvöl. Í þessum ritdómi gefst ekki tækifæri til að
reifa allt efni bókarinnar en til viðbótar áðurnefndu er rétt að nefna þann
samanburð sem er að finna út í gegnum bókina á menningarlegu og félags-
legu umhverfi, annars vegar þéttbýlisins og hins vegar sveitarinnar. Ein
skýrasta birtingarmyndin er í frásögnum einstaklinga sem sendir voru til
sumardvalar í sveit og upplifðu þar nýtt umhverfi til dæmis í tengslum við
þætti á borð við mataræði.
Öll umfjöllun um aðferðafræði, heimildavinnu og fræðilega nálgun rann -
sóknarinnar er til fyrirmyndar í bókinni. Framsetning á heimildum vitnar
um það að vel hefur verið staðið að vinnslu og meðferð þeirra. Rann sóknar -
gögnin sem stuðst er við eru af ýmsum toga svo sem munnleg, rituð og sjón-
ræn gögn er gefa sýn á siðinn að senda börn í sveit. Af þeim gögnum sem
safnað var sérstaklega vegna bókarinnar má geta opinna einstaklingsviðtala
við um það bil 100 einstaklinga sem tengdust á einn eða annan máta siðnum
að senda börn til dvalar í sveit. Þessu til viðbótar má benda á spurninga-
könnun sem send var á 2.000 manna hóp sem valinn hafði verið sem slembi-
úrtak úr þjóðskrá Íslands. Því grundvallast rannsóknin að stóru leyti á minn-
ingum einstaklinga af þessum sið og birtast lesend um bæði í rituðu formi og
í formi tölulegra gagna. Af fyrirliggjandi gögnum sem rannsakendur byggðu
á voru meðal annars heimildir úr ranni bókmennta sem endurspegla með
ritdómar190
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 190