Saga - 2020, Page 193

ýmsum hætti þennan sið og tímaritsgreinar sem varpa ljósi á afstöðu fólks til
hans. Því til viðbótar var notast við hinar ýmsu rannsóknir sem tengdust
beint eða óbeint efni bókarinnar, til dæmis rannsóknir á félagsgerð land-
búnaðarsamfélagsins og viðhorfum barna auk rannsókna þar sem barna-
verndarmál og ofbeldi gegn börnum var meginefnið.
Umfjöllunarefni bókarinnar hefur fram til þessa lítið verið rannsakað. Það
er því fengur að þessu riti og það gefur möguleika á frekari rannsóknum.
Rannsóknin sem bókin byggir á fellur undir svið barnafræða og á að hluta til
rætur að rekja til rannsóknar Jóhönnu Einarsdóttur á meintu man sali á börn-
um í Vestur-Afríku: Þá „leitaði hugurinn til siðarins að senda börn í sveit á
Íslandi og áhugi vaknaði á að rannsaka hann“ (bls. 1). Líkt og kem ur fram í
bókinni eru til rannsóknir á búferlaflutningi barna án samfylgdar foreldris
sem túlka viðfangsefnið í samhengi mansals en tilgangur þessarar rannsóknar
var að rannsaka það þegar börn hérlendis voru send úr þéttbýli í sveit að
sumri til ættingja eða vandalausra. Þessi ráðstöfun á börnum til vinnudvalar
í sveit hefur vissulega ákveðna samsvörun við þær skilgreiningar sem lagðar
eru til grundvallar á mansali. Því er fróðlegt að þau tengsl skuli hafa verið
nefnd til sögunnar enda þótt tilgangur sveitadvala barna rími eðlilega ekki
við þá skilgreiningu sem flestir leggja í orðið mansal. Hins vegar eru vissulega
til dæmi um vinnudvöl barna í sveit sem hafa mikla samsvörun við eiginlegt
mansal svo sem þegar að dvölin var í óþökk foreldra og barna.
Ef vísa ætti á eitthvað í bókinni sem betur hefði mátt fara er ekki um
auðugan garð að gresja. Hins vegar má í því tilliti benda á að vegna þess
hve fjölbreyttur hópur fólks stóð að baki efninu koma tvítekningar endrum
og sinnum fyrir sem er þó alveg að meinalausu. Því til viðbótar má nefna að
gera hefði mátt stöðu þekkingar betri skil í inngangi bókarinnar.
Vegna þess hve lítið sá siður að senda börn í sveit hefur verið rannsakað -
ur er bókin hvalreki varðandi þennan þátt Íslandssögunnar. Meginkostur
beggja bókanna er fjölbreytileg framsetning höfunda á efninu. Í því sam-
bandi ber fyrst að geta þess hversu lipur megintexti bókarinnar er aflestrar.
Birting á ýmsum aðgengilegum tölfræðilegum gögnum eykur enn frekar á
skilning lesandans. Þá ber að geta ríkulegs safns ljósmynda sem bækurnar
prýðir. Með því að styðjast við augnablik í formi ljósmynda fær lesandinn
myndræna innsýn í umhverfi barna sem send voru í sveit, jafnvel í formi
ljósmynda sem börnin tóku sjálf á meðan sumardvöl þeirra stóð. Að lokum
er mikilvægt að víkja að því sem telja verður meginkosti bókanna, það er að
segja notkun höfunda á frásögnum einstaklinga sem upplifað hafa sumar-
dvöl í sveit. Höfundar gefa röddum viðmælanda víða rými, ekki síst í formi
beinna tilvitnana, og miðla þannig reynslu þeirra og upplifun af sveitadvöl-
inni. Þannig eru kallaðar fram mikilvægar sögur frá tímabundinni dvöl
barna úr þéttbýli í sveitum Íslands á fyrri tíð.
Dalrún J. Eygerðardóttir
ritdómar 191
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 191