Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 70
68
Árbók Háskóla íslands
og stofnana og mun væntanlega leggja hlut til
stækkunar Tæknigarðs til afnota fyrir Endur-
menntunarstofnun Háskólans og starfsemi í
tölvunarfræði og til byggingar við Skúlagötu,
þar sem starfsemi Háskólans á sviði matvæla-
og sjávarútvegsfræða yrði sköpuð aðstaða í
sambýli við Rannsóknastofnun fiskiðnaðar-
ins og Hafrannsóknastoíhunina. Þetta eru
dæmi um það sjálfræði, sem Happdrættið
veitir Háskólanum.
Svo að ég víki aftur að haustinu 1991 var
enn eitt áhyggjuefni Háskólans urn þær mund-
ir aðstaða Háskólabókasafns og Landsbóka-
safns og bókakostur þeirra. Eitt mikilvægasta
hlutverk þessara bókasafna er að varðveita öll
íslensk rit, kynna íslenska bókmenningu og
veita jafnt lærðum sem leikum aðgang að þeim
fróðleik, sem finna má í innlendum og erlend-
um ritum. Þessi söfn vildu menn sameina í
Þjóðarbókhlöðu. Það var sú „þjóðargjöf," sem
Alþingi hét „bókaþjóðinni" í tilefni 1100 ára
byggðar á íslandi 1974. Sautján árum síðar
stóð Bókhlaðan þó enn ófúllgerð, þrátt fyrir að
innheimtur hefði verið í hennar nafni sérstak-
ur eignaskattsauki, sem dugað hefði til að
ljúka gerð hennar. Biðin eftir Þjóðarbókhlöð-
unni og sameiningu Háskólabókasafns og
Landsbókasafns varð Háskólanum dýr á
margan hátt. Söfnunum var fleytt frá ári til árs
með úrlausnum til bráðabirgða í nær tvo ára-
tugi. Húsnæði var svo þröngt, að þriðjungur
bókakostsins var í leigðum geymslum og ekki
aðgengilegur fyrir notendur. Lesrými voru á
18 stöðum víða um bæinn, en þar var sjaldnast
hægt að veita neina bókasafnsþjónustu. Löng
bið eftir fullburða bókasafnsþjónustu fyllti
marga vonleysi og gerði þá áhugalitla um mál-
efni safnsins. Aðrir lögðu kapp á úrræði, sem
vel gátu dugað til bráðabirgða en reyndust
kostnaðarsöm og óhentug til lengri tíma litið.
Alvarlegast í þessu efni var þó aðstöðuleysi
nemenda. Mikilvægasti þáttur háskólanáms er
sjálfsnám undir leiðsögn kennara. Til þess þarf
les- og vinnuaðstöðu á bókasafni, milli þess
sem nemendur sækja fyrirlestra og æfingar í
kennslusölum. Hin hlið þessa máls sneri að al-
menningi. Bráðabirgðaúrræði og óviðunandi
húsnæði í tvo áratugi gerðu Landsbókasafni og
Háskólabókasafhi ókleift að veita þá þjónustu,
sem talin er nauðsynleg hverju upplýstu þjóð-
félagi. Þjóðbókasafn á að þjóna öllum almenn-
ingi, sem þarf sífellt að endumýja þekkingu
sína með sjálfsnámi og námskeiðum, eftir að
hann hefur lokið skólagöngu. Það var því sér-
stakt gleðiefni, að ríkisstjórn Davíðs Oddsson-
ar setti sér það markmið haustið 1991, þrátt
fyrir harðindi í ríkisbúskap, að ljúka gerð Bók-
hlöðunnar á 50 ára afmæli lýðveldisins 1994,
og við það var staðið með prýði. Stúdentar
sýndu einnig lofsvert frumkvæði, sem vakti
þjóðarathygli með söfnun sinni á fé til kaupa á
bókum. Með glæsilegum húsakynnum og
stórbættri þjónustu er mikið fengið, en á hvílir
sá skuggi, að bókakostur er langt undir því
marki, sem krafist er við háskóla, sem leggur
áherslu á rannsóknamám.
í ljósi breyttra viðhorfa um háskólamennt-
un og þess vanda, sem við Háskólanum blasti
í ársbyrjun 1992, þótti forráðamönnum hans
nauðsynlegt að endurmeta stöðu Háskólans
og alla starfsemi og leita samstöðu með Al-
þingi og ríkisstjórn um stefnu Háskólans og
framtíðarsýn. Þar minntust menn Háskóla-
nefndar, sem starfaði í lok sjöunda áratugarins
og markaði Háskólanum stefnu næstu tvo ára-
tugi, sem í flestu hefur gengið eftir. Að frum-
kvæði Háskólans skipaði Ólafur G. Einars-
son, menntamálaráðherra Þróunarnefnd Há-
skóla Islands í apríl 1992 undir forustu Birgis
Isleifs Gunnarssonar, seðlabankastjóra. I
nefndinni sátu 18 manns, þar af 5 háskóla-
kennarar og 2 stúdentar, en 11 nefndarmenn
komu utan Háskólans, frá ráðuneytum, Al-
þingi, Reykjavíkurborg og atvinnulífi. Nefnd-
in lauk störfum í desember 1994 og skilaði
áliti, sem hún nefndi Háskóli Islands - Stefna
og framtíðarsýn. Það var Háskólanum mikils
virði að fá svo marga færa stjórnendur og
ráðamenn utan skólans til að kynna sér stöðu
málefna hans og leggja á ráð um starfsemina,
og ekki spillti, að einn nefndarmanna, Björn
Bjarnason, alþingismaður, varð menntamála-
ráðherra nokkru síðar, vel kunnugur málefn-
um Háskólans eftir vinnu sína í nefndinni.
Fyrstu viðbrögð Háskólans við tillögum
nefndarinnar voru lítil, og mönnum þótti flest
í þeim kunnuglegt og ekki fela í sér neina byh'
ingu í starfsemi Háskólans. Þetta er að vissu
leyti rétt, en mikilvægast við álit Þróunar-
nefndar er, að það dregur saman þær hug-
myndir, sem verið höfðu í umræðu innan Ha-
skólans og raðar þeim í heildarstefnu, sem