Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 597
595
Rannsóknar- og þjónustustofnanir
lega um mælingar. Þorbjörn gerði stærðfræði-
|egt líkan af ferlinu, setti upp þær hlutafleiðu-
jöfnur, sem lýsa framangreindu rakaflæði,
skilgreindi randskilyrði og forritaði lausn
hlutafleiðujafnanna. Nú í dag er fiskur þurrk-
aður með jarðhita, þar sem þess er kostur.
Orkubúskapur fiskimjölsþurrkunar: Þor-
björn vann einnig á þessum árum að verk-
efnum varðandi varmanýtingu og varmaend-
urvinnslu við fiskimjölsþurrkun í samstarfi
við Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins.
Jarðhitaborholur: Þorbjörn var afkastamik-
'11 við rannsóknir á borholum og hönnun
Þeirra, bæði há- og lághitaborhola. Þar kom
hann að rannsóknum á streymi í borholunum,
varmaskiptum milli streymis, fóðurröra og
bergs svo og að rannsóknum á þrýstifalli í
tvífasa streymi.
°rkuvinnsla úr jarðhita: Þorbjörn rannsak-
aði hegðun gufuhverfla við frávik frá hönnun-
araðstæðum á fyrstu rekstrarárum Kröflu-
Vlrkjunar. Þar vann hann að rannsóknum á
Pvi, hvernig má hámarka afköst hverfils við
takmarkað gufustreymi, og hann kannaði
straumástand gufu þrep fyrir þrep í
hverflinum við hinar afbrigðilegu aðstæður.
Einnig kom hann að athugunum á notkun tví-
vökvakerfa við raforkuvinnslu úr lághita,
?v,ð, sem í dag er orðið útflutningsvara
slendinga. Við þessi verkefni hafði hann
Sj'mstarf við Verkfræðistofu Guðmundar og
^f'stjáns.
Hitaveitur: Þorbjörn vann mikið við rann-
soknir á hitaveitukerfum, kerfishönnun og
egðun kerfanna við afbrigðilegar aðstæður.
ann var aðalkennari Jarðhitaskóla Samein-
uöu Þjóðanna á því sviði og ritaði kennslubók
Um h'taveitur fyrir skólann, bók, sem ennþá er
Uotuð. Þorbjörn tók einnig mikinn þátt í gerð
,.‘!aveituhandbókar Samorku. Vinna Þor-
Jórns á þessu sviði liefur lagt grunninn að
ttnmmarforsendurn og þeirri aðferðafræði
v* ^önnun hitaveitukerfa, sem almennt tíðk-
??t hér á landi í dag. Hér fer á eftir nánari
ys>ng á nokkrum rannsóknarverkefnum Þor-
J°rns, sem unnin voru á árunum 1989-1997.
Notkun varmaskipta í hitaveitum: Notkun
arrnaskipta í hitaveitum á íslandi hefur heyrt
1 Undantekninga allt fram á síðustu ár. Und-
Prófessor Þorbjörn Karlsson.
antekningarnar eru helst hitaveiturnar á Sel-
tjarnarnesi og í Þorlákshöfn. Tærandi eigin-
leikar heita vatnsins hafa leitt til þess, að
varmaskiptar eru í flestum húsum þar. Hjá
öðrum hitaveitum hefur einnig borið nokkuð
á notkun varmaskipta vegna súrefnis í vatninu
og tærandi áhrifumþess í ofnum. Plötuvarma-
skiptar hafa mest verið notaðir í hitaveitum.
Kostir þeirra eru, að þeir eru fyrirferðarlitlir,
og að lítil hætta er á útfellingum vegna iðu-
streymis á háu stigi, jafnvel við tiltölulega
lítið álag.
Borið hefur á þekkingarskorti hjá not-
endum, hvernig hagkvæmast er að haga
stýringu og keyrslu varmaskipta, og við
athugun á plötuvarmaskiptum, sem eru til
sölu hér á landi, sást, að nokkurs misræmis
gætir á milli tegunda, að því er afköst varðar
(miðað við m2 varmaskiptaflata). Útreikn-
ingar voru gerðir við mismunandi skilyrði á
afköstum einnar þeirra tegunda plötuvarma-
skipta, sem hér eru seldir. Varmaskiptinn var
athugaður í fjórum stærðum, og í ljós kom, að
ná má fram þokkalegri nýtingu á varmaorku
með því að stilla framrásarhita ofnakerfanna á
fastákveðin gildi og keyra með því allt árið