Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 559
557
jtennsóknar- og þjónustustofnanir
Fjölþjóðleg athugun á flugumferð yfir
Norður-Atlantshaf: Upp úr 1990 hóf Flug-
'nálastjórn íslands athugun á hagkvæmni þess
að nýta ratsjárstöðvar á Grænlandi til þess að
fá nákvæmari upplýsingar um flugumferð
yfir Norður-Atlantshafið. Af þessu leiddi
fjölþjóðlega hagkvæmnisathugun á skipulagi
°8 stjórn framtíðarflugumferðar á þessu
svæði, sem Flugmálastjórn íslands stýrði.
Verkið var unnið í samvinnu við bresku og
bandarísku flugmálastjórnirnar og Alþjóða-
samtök flugfélaga. Flugmálastjórn íslands
styrkti verkefnið fjárhagslega. Ásgeir Pálsson
bjá Flugmálastjórn og Anna Soffla Hauks-
dóttir hjá Kerfisverkfræðistofu unnu að
verkinu ásamt starfsmönnum Flugkerfa hf.
Ratsjárvinnslukerfi: Unnið var að tölvu-
kerfi, sem tekur við gögnum frá flugeftirlits-
ratsjám og dreifir þeim til skjáa í flugstjórnar-
jhiðstöð. Kerfið gefur flugumferðarstjórum
kost á að velja þá ratsjá, sem þeir vilja nota
1Verju sinni. Auk þess geymir það gögnin, svo
að hægt er að athuga ratsjármyndir síðar. Auk
Prounar hugbúnaðar fyrir aðaltölvu kerfisins,
var nauðsynlegt að gera viðamiklar endurbæt-
Ur a hugbúnaði ratsjárskjártölvanna. Komið
var upp prófúnarumhverfi, sem samprófaði
alla þætti í tilraunastofu, áður en kerfið var
Sett upp ; flugstjórnarmiðstöð. Vinnan hófst í
október 1986, og kerfið var sett upp og prófað
1 nóvember 1988. Það var endanlega tekið í
n°tkun í ársbyrjun 1989. Annar áfangi þessa
yerks fólst í endurbótum á tengingum við
°nnur kerfi, tvöföldun rekstraröryggis og svo-
nefndri ferilvinnslu, sem gerir ratsjárkerfi
mögulegt að fylgjast með flugvélum og veita
nrn tjær nánari upplýsingar. Þessum áfanga
auk í júlí 1991. Síðan var unnið að prófunum
a nýjum ratsjám og afkastaaukningu vegna
Jölgunar ratsjáa og sjálfvirku eftirliti með
8<eðum ratsjárgagna og sameiningu gagna frá
mórgum ratsjám í eina samfellda mynd. Að
Verkinu unnu Bergur Þórisson, Brandur St.
nðmundsson, Guðlaug Sigurðardóttir, Ing-
yeldur Jónsdóttir, Kolbeinn Gunnarsson og
orgeir Pálsson. Samvinna var við Alþjóða-
ugmálastofnunina og Flugmálastjórn.
r°un ratsjárskjákerfa: Unnið var að
otkun myndrænna tölvuskjáa til að setja fram
PPlýsingar um flugumferð, upplýsingar, sem
geta borist annað hvort frá ratsjám eða með
gagnaflutningi frá tækjabúnaði flugvélanna.
Fyrsti áfangi skjákerfisins var tekinn í notkun
hjá Flugmálastjórn í desember 1991 og annar
áfangi í júní 1993.1 þessum áföngum er skjá-
kerfið notað samhliða eldri sérhönnuðum
skjábúnaði. Notkun þriðja og síðasta áfanga
hófst, þegar flutt var í nýju flugstjórnarstöðina
seinni hluta árs 1994. Starfslið var Bergur Þór-
isson, Ingveldur Jónsdóttir, Karl Roth Karls-
son, SigurðurÞórarinsson, Kolbeinn Gunnars-
son og Þorgeir Pálsson. Samvinna var við Al-
þjóðaflugmálastofnunina og Flugmálastjórn.
Sjálfvirkt tilkynningakerfi: Unnið var við
kerfi, sem kemur tilkynningum frá skipum til
tilkynningaskyldu Slysavarnarfélags íslands á
sjálfvirkan hátt og með stuttu millibili.
Stöðugt er hægt að fylgjast með ferðum skipa
með þessum búnaði. Tilkynningakerfið er
byggt upp af 4 einingum: eftirlitsstöð, sem
fylgist með því, að skeyti berist reglulega frá
öllum skipum; ijarskiptastjóra, sem sér um
stjórnun (jarskiptanetsins; sendi- og móttöku-
stöðvum á strönd landsins og búnaði um borð
í skipi. Sjö skip af ólíkum stærðum og gerðum
hafa tekið þátt í tilraununum, og eftirlitsvæð-
ið nær frá Vestmannaeyjum og uppá Snæfells-
nes, en unnið er að því að koma upp heildar-
kerfi fyrir alla strandlengjuna. Segja má, að
kerfi þetta hafi verið undanfari nútíma til-
kynningakerfa. Brandur St. Guðmundsson,
Bergur Þórisson, Sæmundur E. Þorsteinsson,
Þorgeir Pálsson og Brynjólfur Sigurðsson
unnu verkið í samvinnu við Slysavamarfélag
íslands og með íjárveitingu frá Alþingi.
Flugumferðarrannsóknir: Rannsökuð var
þörf á að senda upplýsingar um hraða og
stefnu flugvélar ásamt stöðu hennar í sjálf-
virku tilkynningakerfi fyrir flugvélar. Kerfið,
Automatic Dependent Surveillance (ADS),
var unnið á vegum ADS-nefndar Alþjóðaflug-
málastofnunarinnar, og þar eru íslendingar
aðilar. Hér á landi hefúr verið sett saman
tilraunakerfi, sem fylgist með flugvél Flug-
málastjórnar, og er staðsetning vélarinnar
ásamt stefnu, hraða og flughæð sett fram á
ratsjárskjá. Kerfið er byggt upp af einingum
úr sjálfvirku tilkynningarkerfi fyrir skip, sem
hafa verið aðlagaðar. Staðsetning, stefna,
hraði og flughæð eru lesin sjálfvirkt af GPS-