Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 580
578
Árbók Háskóla íslands
þættir hafa áhrif á þessa rýmun, en þrír helstu
þeirra eru farg við stöflun, hiti og raki. Við
þessar rannsóknir unnu Valdimar K. Jónsson,
Sigurjón Arason, Arne Sólmundsson, Björn
Arsæll Pétursson og Örn Hauksson.
Flotþurrkun í fiskimjölsverksmiðjum: Hér
var fræðilega athuguð notkun flotþurrkara
(Fluidized-bed heat exchanger) við þurrkun
fiskimjöls með loftþurrkun. Niðurstöðursýna
að ætla má, að flotþurrkari standist fyllilega
samanburð við aðra þurrkara og sé fýsilegur
kostur, ef taka á upp nýja þurrktækni í fiski-
mjölsiðnaði á íslandi. Næsta skref er að
byggja líkan af flotþurrkara og prófa og bera
saman niðurstöður við fræðin, því þetta er nýtt
fræðasvið, og þessi tækni hefur hvergi verið
notuð í fiskimjölsiðnaði. Axel Þór Rúdólfsson
vann að þessu verkefni undir umsjón Sigur-
jóns Arasonar, Páls Valdimarssonar og Valdi-
mars K. Jónssonar.
Frostþurrkun matvæla: Frostþurrkun hent-
ar vel til geymslu á matvælum. Hægt er að
geyma frostþurrkaðar vörur við umhverfis-
hita, og við blöndun við vatn nær varan upp-
runalegu útliti oggæðum. Frostþurrkaðar vör-
ur eru ódýrar í flutningi, bæði vegna þess
hversu léttar þær eru, og sérstakur tækjabún-
aður eins og frystitæki eru óþörf í flutningi
vörunnar. Könnuð var hagkvæmni á frost-
þurrkun á sjávarfangi. Frostþurrkunarferlið er
dýrt vegna mikillar orkunotkunar á fram-
leiðslueiningu og vegna stofnkostnaðar á
flóknum tækjabúnaði. Áhersla hefurþví verið
lögö á notkun innlends orkugjafa, sérstaklega
jarðvarma. Frostþurrkun hefur verið athuguð
fræðilega, bæði með því að nota hreyfiorku
háþrýstigufu til þess að ná undirþrýstingi í
frostþurrkunarklefa, og einnig var notuð
varmaorka í ísogskælikerfi. Niðurstöður voru
þær, að notkun jarðvarma við frostþurrkun er
mjög vænlegur kostur, en athuga þarf betur,
hvernig hægt er að lækka stofnkostnað með
bættri hönnun. Verkefnið unnu Darri Gunn-
arsson og Orri Eiríksson auk Valdimars K.
Jónssonar og Sigurjóns Arasonar.
Nýting afgangsorku í frystitogurum: Af-
gangsorka frá vélum togara og annarra fiski-
skipa er mikil, og iðulega er allt að 2/3 ork-
unnar hent í gegnum kælivatn eða afgösun.
Um borð í frystitogurum erallur fiskurslægð-
ur og flakaður, og úrganginum, sem er á milli
55-60% aflans, kastað fyrir borð. Hér var
könnuð bætt nýting hráefnis með því að vinna
meltuþykkni eða fiskimjöl um borð úr úr-
gangi. Jafnframt var athugað, á hvern hátt af-
gangsorka nýttist við þá vinnslu. Þetta verk-
efni var því framhald á fjölda verkefna um
orkusparnað og bætta orkunýtingu í fiskiskip-
um og í annarri fiskvinnslu. Gunnbjörn V
Berndsen, Sigurjón Arason og Valdimar K.
Jónsson unnu að þessu verkefni.
Fræðilegir útreikningar við hönnun flot'
trolla: Stefnt var að því að afla þekkingar og
færni á notkun veiðarfæra með mótstöðuút-
reikningum á flot- og botnvörpum (trollum)-
Lítið hefur verið hægt að gera í þessum mál-
um hér á landi hingað til. Þegar þróaðar hafa
verið nýjar vörpur, hafa líkön af þeim verið
gerð og send utan til athugana og mælinga i
tilraunavatnstönkum. Þetta eru frekar dýrar
tilraunir, og þær sýna ekki alltaf það, sem
skeður í raun og veru. Hampiðjan og Varma-
og straumfræðistofa hafa haft samvinnu um
að nota fræðilegt líkan á straummótstöðu til
að reikna út mótstöðu hinna ýmsu gerða veið-
arfæra. Svona verkfæri hefur vantað, og hefur
oft þurft að renna blint í sjóinn við þróun a
nýjum stærðum og gerðurn af vörpunr. Fyrsta
árið var sérstaklega lögð áhersla á að finna
straummótstöðu risaflottrolla af gerðinm
Glóría með það að markmiði að geta gefm
kaupendunr upplýsingar um hánrarks troll-
stærð fyrir ákveðin skip. Verkið hefur a
mestu verið unnið við Háskólann, en starrs-
maður Hampiðjunnar var í hálfu starfi í eitt ar
við ráðgjöf urn veiðarfæri. Helgi Hjálmarsson
vann í fullu starfi að verkefninu í eitt ár, en
auk þess unnu að því Sigurður Brynjólfsson,
Þröstur Guðmundsson, Haraldur Oskar Har
aldsson og Valdimar K. Jónsson.
Onnur rannsóknarverkefni
Loftræsting í kerskáluni ÍSALS: í þak' j)er
skálanna í álverinu í Straumsvík eru útblas^
ursviftur. Upphaflega var ein vifta fyrir ive
ker, en kerin voru upphaflega öll opin. A arun
um 1979-1982 var kerununr lokað með hano-
þekjum, og þakviftunum var fækka n
helming, og eftir að felliþekjur voru S?,-|a
upp, var viftum enn fækkað, svo að í kers
1 voru nú 4 ker á viftu. Afköst hverrar v
voru 60.000 m3/klst. Hreint loft vardregiö ^
um loftinntök í kjallaraveggjum kerska an