Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 318
316
Árbók Háskóla íslands
viljum oftast bera okkur saman við, sést, að í
meginatriðum ríkir sama stefna alls staðar,
hvað varðar fjárveitingar til háskólakennslu.
Helstu þættir í þessari stefnu eru:
1) Það er meginregla að meta fjárveitingar til
háskólakennslu með hliðsjón af fjölda
virkra stúdenta, hvort sem aðgangur að
námi er opinn eða takmarkaður.
2) Alls staðarvirðast menn vilja greina í sund-
ur kostnað við kennslu og kostnað við rann-
sóknir, jafnvel þó að ríkið sjái að mestu
leyti um fjármögnun beggja þessara þátta í
þeim löndum, sem hér voru athuguð.
3) Lægsti kennslukostnaður við námsgrein er
nokkuð mismunandi frá einu landi til ann-
ars. I þeim löndum, sem könnuð voru, var
þetta á bilinu 200 til 300 þús. kr. á ársverk
hvers nemenda. Þá er kostnaður vegna
rannsókna ekki meðtalinn. Hér á landi er
meðalkostnaður við kennsluna ámóta og
útgjöld vegna ódýrustu kennslugreina er-
lendis. Þá hefur verið tekið tillit til þess, að
launakostnaður er lægri á íslandi.
4) Nokkur munur er á því, hvernig nám er
flokkað og enn meiri munur á vogtölum,
sem sýna kostnað við ársverk í einstökum
námsgreinum. Norðurlöndin teygja öllu
meira úr skalanum en lönd eins og Bret-
land, Kanada, Nýja-Sjáland og Holland.
Alls staðar er þó lækna- og tannlæknanám
dýrast, en bókleg hugvísindi ódýrust.
5) I öllum tilvikum hafa menn reynt að miða við
„hagkvæman" nemendafjölda, offast er þá
talað um, að ekki séu færri en 30 nemendur á
námsleið. Aðeins á nokkrum námsbrautum
erþessi fjöldi fyrirhendi í Háskóla íslands.
Ymsar skýringar geta verið á því „mis-
ræmi, sem fram kemur hér að ofan um skipan
mála í þessum löndum. Nokkur munur getur
verið á því, hversu stór hluti af heildarkostnaði
við háskólastarfið felst í stúdentatengdu fram-
lagi ríkissjóðs. Þá er einnig ákveðinn munur
á menntakerfum þessara landa og munur
á rannsóknarhefðum, sem getur haft áhrif á
mat eininga. í nokkrum tilvikum virðist mun-
urinn skýrast af tilteknum menntapólitískum
ákvörðunum um samdrátt, aukningu eða
breytingu á áherslum. Sammerkt með þeim
öllum eru þó yfirlýsingar um, að þessar ein-
mgar eigi að tryggja „sómasamlega" háskóla-
kennslu í samræmi við alþjóðlega staðla!
Eftir nokkra athugun varð ofan á að styðj-
ast við gagnaöflun og kostnaðarmat, sem Sví-
ar höfðu unnið og birtist í nefndaráliti í maí
1992. Þá skilaði nefnd, sem ætlað var að gera
tillögur um fjármál háskólakennslu í Svíþjóð,
áliti, sem nefnist Resurser för högskolans
grundulbUdning, þar sem á ítarlegan hátt er
reynt að reikna fjárþörf við háskólakennslu
fram að framhaldsnámi (doktorsnámi eða
rannsóknarnámi eins og það er skilgreint í til-
lögunum). Tillögunum var m. a. ætlað að
halda aðgreindu mati á kostnaði við kennslu
og rannsóknir, þó að þessir þættir séu í raun
samtvinnaðir í starfinu. Þar með er auðveld-
ara að taka afstöðu um breytingar á gengi
hvors þáttar um sig. Þá er þeim ætlað að festa
tengsl milli fjárveitinga til kennslu og virkni
stúdenta í námi. Tillögur nefndarinnar eru
mjög víðtækar og snerta bæði kennslukostn-
að, rekstur og einnig stofnkostnað við bygg'
ingar og tækjabúnað, þannig að nýta má þam
þegar meta skal kostnað við stofnun nýrra há-
skóla. Eitt megineinkenni á tillögunum er, að i
öllum greinum er reiknaður kennslukostnaður
á 30 stúdenta grunneiningu og að allir slíkir
hópar eigi sama rétt á viðeigandi kennslu.
Námsgreinum er síðan raðað í níu mismun-
andi flokka, eftirþví hvað ertalin „viðeigandi
kennsla“ og reiknað í þaula, hvað muni kosta
að kenna í hverjum flokki. Síðan er kennslu-
kostnaður á hvern stúdent fundinn með ein-
faldri deilingu.
Þegar farið var að vinna með hin sænsku
gögn, varð strax Ijóst að aðlaga þyrfti nokkr-
ar forsendur, ef nota ætti þessar aðferðir til að
meta fjárþörf Háskóla íslands. Nefna ma
einkum fjögur atriði í þessu sambandi:
1) Taka varð tillit til að halda þarf upp1
kennslu á fámennum námsbrautum, sern
ekki ná þeim hagkvæmnisstuðlum, senl
Svíar miða við.
2) Svonefndum viðauka var beitt í stunda
kennslu á fjölmennustu námleiðunum-
3) Húsnæðisaðstæður hér leyfa ekki söniu
hópastærð í verklegri kennslu. •
4) Gert var ráð fyrir, að þau stöðugildi á hverr
námsbraut, sem manna þarf til að sjá um
lágmarkskennslu, hafi bæði kennslu-
rannsóknarskyldu. Ástæða þessa var, a
ekki var unnt að þróa reiknilíkan veSn
rannsókna samhliða þessari vinnu.