Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 510
508
Árbók Háskóla íslands
orku, jarðefnaleitar, jarðgangagerðar, hafnar-
og virkjanaframkvæmda hafa verulegt hag-
nýtt gildi. Þá hefur lega landsins á úthafs-
hrygg og heitum reit sýnt alþjóðlegt gildi ís-
lenskra jarðfræðirannsókna. Kortagerð er
ómissandi undirstaða annarra rannsókna í
landfræði, en einnig afar þýðingarmikil fyrir
fleiri fræðasvið svo sem jarðfræði, jarðeðlis-
fræði og líffræði. Á síðustu árum hefur gervi-
tunglamyndum verið beitt í sívaxandi mæli,
t. d. þegar gróið og ógróið land er flokkað og
stærðarmælt.
Rannsóknir á Jarðfræðistofu hafa í æ rík-
ara mæli tengst rannsóknum á öðrum inn-
lendum og erlendum stofnunum á sömu
fræðasviðum. Má þar nefna samvinnu við
aðrar stofur Raunvísindastofnunar Háskól-
ans, Norrænu eldfjallastöðina, Orkustofnun,
Hitaveitu Reykjavíkur, Náttúrufræðistofnun
íslands, Rannsóknastofnun landbúnaðarins
og Rannsóknastofnun byggingariðnaðarins,
Þjóðminjasafn og erlendar háskólastofnanir í
Bergen, Lundi, Kaupmannahöfn og Árósum
Edinborg og Boulder í Colorado.
Á Jarðfræðistofu eru nú starfandi átta sér-
fræðingar og rannsóknarmenn og tveir tækja-
fræðingar. Ennfremur hafa átta kennarar í
jarð-og landfræði rannsóknaraðstöðu á Jarð-
fræðistofu. Auk þess hafa stúdentar unnið að
tímabundnum verkefnum. Jarðfræðistofa
hefur til umráða þriðjung af Jarðfræðahúsi
Haskólans, en einnig hlut af kjallara
Aðalbyggingar Háskólans. Forstöðumaður
jarðfræðistofu er Leifur A. Símonarson,
prófessor. Hér verður nú skýrt frá rannsóknar-
verkefnum stofunnar:
Rannsóknir á jökla- og flóðaseti, stöðu-
vatna- og innfjaröaseti
Áslaug Geirsdóttir: Unnið hefur verið að
rannsóknum á setlögum frá ísöld og nútíma,
bæði dæmigerðum jökulurðum og ýmsum
myndunum, sem tengjast jöklum. Túlkun
þessara laga er oft flókin, ekki síst vegna
náttúruhamfara, sem einkenna jarðsögu ís-
lands svo sem eldgosa og jarðskjálfta, bæði
undir jöklum, í sjó og á þurru landi. Megin-
áhersla hefur verið lögð á rannsókn jarðlaga
Irá upphafi ísaldar, þegar loftslag tók að
breytast og fór í þann sveiflukennda farveg,
sem einkennt hefur kvartertímann. Jarðlag-
asnið frá Borgarfirði, Fljótsdal og Jökuldal
hafa verið rannsökuð sérstaklega. Einnig hef-
ur verið beitt samanburðarrannsóknum á
virkum ferlum í íslenskri náttúru. Þá hefúr
verið unnið að rannsóknum á sviði loftslags-
breytinga við Norður-Atlantshaf síðustu
13.000 ár í ljósi setmyndunar í stöðuvötnum
og innfjörðum á íslandi. Markmið þessara
rannsókna er að afla gagna um þær loftslags-
breytingar, sem hafa varðveist í setlögum
stöðuvatna og innfjarða og reyna þannig að
tengja saman land- og landgrunnsumhverfi’
Rannsóknirnar fara fram í samvinnu við er-
lenda vísindamenn í formi samanburðar a
gögnum víðsvegar frá norðurhveli jarðar.
Komið hefur í ljós, að ísland er lykilsvæði 1
þessum rannsóknum, þar sem hér er unnt að
aldursgreina atburði frá lokum síðasta jökul-
skeiðs og nútíma á nákvæmari hátt en víðast
annars staðar með gjóskulögum.
Gjóskulagarannsóknir
Guðrún Larsen: Langtímamarkmið þess-
ara rannsókna er tvíþætt. Annars vegar að
endurbæta og fullkomna gjóskutímatahð,
sem Sigurður Þórarinsson lagði grunn að og
byggði með sínum rannsóknum, og nota þa
til tímasetninga, þar sem þess er þörf og unn
er að beita því. Hins vegar að beita gjósku-
lagarannsóknum til að afla upplýsinga um
þátt þeytigosa í eldvirkni á nútíma, einkum
um uppruna, aldur, tíðni, stærð og gerð Þcss'
ara gosa, og fá þar með einnig upplýs‘ntíar
um gossögu eldstöðvanna, sem þau koma m-
Rannsóknum er skipt í áfanga eftir el
stöðvakerfum, landsvæðum og tímabilum-
Yfirstandandi verkefhi eru að nokkru ley 1
mótuð eftir verkefnum, sem byrjað var a,
áður en aðstaða til gjóskulagarannso n
fékkst á Jarðfræðistofu. Samstarfsaðilar er
sérfræðingar á Jarðfræðistofú, Orkustofnum
Akureyrarsetri Náttúrufræðistofnunar
lands og í háskólanum í Edinborg.
Mannvistarlandfræði og sagnfræðileg
landfræði
Guðrún Ólafsdóttir: í mannvistar an^
fræði er unnið að rannsóknum á kyn- og a
ursbundnum fólksflutningum innanl311 s ,
til útlanda undanfarna tvo áratugi me• P
fyrir augum að grafast fyrir um orsa i