Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 435
433
jfannsóknar- oa þ|ónustustofnanir
Rannsóknarstofa í geðlæknis-
fræði 1991 -1997
Markmið Rannsóknarstofu í geðlæknis-
T®ði er að afla þekkingar á tíðni, orsökum,
. '> ffleðferð og gangi geðraskana með vís-
indalegum rannsóknum og að miðla þekkingu
1 annarra. Rannsóknarverkefni geta fallið
|*ndir mismunandi flokka, en helstu verkefna-
°kkar, sem unnið var að á árunum 1991-1997,
Voru þessir: 1. Faraldsfræði; 2. Áfengisnotkun
°8 misnotkun; 3. Meðferð, árangur; 4. Þjón-
usturannsóknir, notkun geðlylja; 5. Svefnrann-
s°knir, taugalífeðlisfræði; 6. Heilsutengd lífs-
§æði; 7. Erfðafræðirannsóknir.
Rannsóknarstofan var rekin sem hluti geð-
eddar Landspítalans og kostuð af henni að
mtöldum nokkrum minniháttar styrkjum. Hún
Var á sínum tíma innréttuð að hluta fyrir styrk,
sem forstöðumaðurinn útvegaði. Mikið af
ækjum, sem notuð hafa verið, voru keypt fyrir
styrki eða fengin að láni. Allir starfsmenn geð-
. darinnar, sem höfðu áhuga á rannsóknar-
vjnnu, tengdust rannsóknarstofúnni og notuðu
v.ula af tíma sínum þar. í fullu starfi voru 12
g!jjndamenn og aðstoðarmenn þeirra. Rann-
.. lr, sem unnið var að, voru ýmist unnar ein-
k°ngu af starfsfólki rannsóknarstofúnnar eða
r voru unnar í samvinnu við aðra innlenda
8 erlenda aðila. Flestir starfsmenn rannsókn-
mtofunnar stunduðu jafnframt klíníska þjón-
. °8 veittu öðrum starfsmönnum geðdeild-
nnnar aðstoð við rannsóknir. Kerfisfræðingur
s ? Vunarfræðingur), sem aðstoðaði við rann-
j-Knir, kom upp tölvuvæddu sjúkraskrárkerfi
r Seðdeildina, skipulagði gagnavörslu og
gnaöryggj 0g um rci<stur innra tölvunets
Qeudarinnar.
^emi rannsóknarstofunnar var tvenns
á s a'r'A'nnars vegar voru þjónusturannsóknir
dórn6 >ntrU^UnUm meðferð þeirra, sjúk-
0g sSreinmg, sálfræðipróf og árangursmat,
skipt 'ns, voru fræðilegar rannsóknir, sem
legara mu 1 klímskar rannsóknir, faraldsfræði-
KlínískannSÓknir °§ aðrar grunnrannsóknir.
tengu ,,u rannsóknirnar snerust um heilsu-
f'erö 1 s8æði sjúklinga fyrir og eftir með-
biditet)SUKIr svefntmflana, fjölkvilla (comor-
lriga SP°® fbrifþeirra á afdrifvímuefnasjúkl-
sjúklincm CUl|bu rneðferðar, afdrif geðklofa
^bammd3' V'^brögð við álagi vegna veikinda,
e®lsþunglyndi, fjöllíkömunarröskun,
notkun þunglyndislyfja gegn reykingum,
taugasálfræðilegar rannsóknir og geðræna
þætti í bakverkjum. Faraldsfræðilegu rann-
sóknirnar fengust við breytingar á algengi
geðsjúkdóma, notkun og misnotkun áfengis,
áfengismálastefnu, sjálfsvíg, geðlyfjaávísan-
ir, svefntruflanir, reykingar starfsfólks á Rík-
isspítölunum, heilsutengd lífsgæði fólks al-
mennt og sjúklinga fyrir og eftir meðferð og
lífsgæði aðstandenda geðsjúklinga og um
heilsufarslega áhættuþætti í sambandi við
umferðarslys. I samvinnu við enska, banda-
ríska og þýska vísindamenn var rannsakað
arfgengi geðklofa, geðhvarfasjúkdóms og
felmtursröskunar. Einnig var unnið að rann-
sóknum á sjúkdómsgreiningakerfum í sam-
vinnu við erlenda fræðimenn og þróun tölvu-
úrvinnslu heilarita og svefnmælinga.
Kerfisfræðingur og tveir aðstoðarmenn
hans hafa séð um viðhald og endurbætur á
gagnabanka Erfðafræðinefndar Háskólans,
sem geymir lýðfræðilegar og ættfræðilegar
upplýsingar um 450.000 íslendinga. Stofn
gagnabankans varð til á árunum 1966-1980
fyrir tilstuðlan erlendra styrkja, sem nefndin
fékk. Er þeim sleppti, tók rannsóknarstofan
við gagnabankanum til varðveislu. Hugbún-
aður bankans var orðinn vel nothæfur árið
1995. Gagnabankinn hafði þó verið notaður
áður við erfðarannsóknir á ýmsum sjúkdóm-
um. Nú (1997) er unnið að erfðafræðilegri
rannsókn á geðklofa í samvinnu við enska og
þýska vísindamenn. Rannsóknarstofa í geð-
læknisfræði var brautryðjandi í svefnrann-
sóknum á íslandi. Á undanförnum 10'árum
hafa verið þróaðar aðferðir til svefnmælinga á
rannsóknarstofunni svo að unnt sé að greina
og lækna svefntruflanir. Lífeðlisfræðilegar
svefnrannsóknir á geðdeild Landspítalans
hófust á árinu 1983 með tækjum, sem fengin
voru að láni frá Noregi, en árið 1984 voru
keypt tæki til rannsóknar á kæfisvefni (Vita-
log). Slíkar athuganir höfðu ekki verið gerðar
hér á landi fyrr. Þessi búnaður var ófullkom-
inn, en á næstu árum voru tækin endurbætt.
Árið 1985 voru keypt segulbönd af TEAC-
gerð, sem hafa verið grundvöllur að nætur-
svefnrannsóknabúnaði okkar. Nokkur ár tók
að fullkomna tæki og forrit. Fyrstu árin vann
Helgi Kristbjarnarson, læknir, ásamt aðstoð-
armönnum að rannsóknunum. Árið 1985 hóf
Júlíus K. Bjömsson, sálfræðingur, störf og