Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 502
500
þorsks. Sérvirkni var könnuð með rofi á
insulin-B keðju og ýmsum smápeptíðum.
Nokkur munur fannst. Elastasi þorsks rauf
peptíðtengi verr við leusín hliðarhópa. Am-
ínósýrusamsetning og N-enda röð amínósýra
var greind. Þorskaensímið hefur 14 af 20 am-
ínósýrum frá N-enda þær sömu og svína-
elastasi. Spendýraelastasar flokkast í tvær
gerðir; önnur ber serín í stað tryptófans í
stöðu 14, en isóleusín í stað valín í stöðu 16.
Þorska-elastasinn reyndist blendingur að
þessu leyti, með tryptófan í stöðu 14 og isó-
leusín í stöðu 16.
Matvælaefnafræði
Ágústa Guðmundsdóttir: Klónun, rað-
greining, stökkbreytingar og tjáning gena
(cDNA) fyrir kuldavirka serine próteasa úr
þorski. Rannsóknir á serine próteösum
(trypsini, chymotrypsíni, elastasa og kolla-
genasa), sem einangraðir voru úr þorskslógi
á Raunvísindastofnun Háskólans hafa leitt í
ljós, að þeir hafa hærri hvötunargetu en sam-
bærileg ensím úr spendýrum. Þessi eiginleiki
er eftirsóknarverður fyrir iðnaðarensím og þá
einkum þau ensim, sem notuð eru í matvæla-
iðnaði. Megin markmið verkefnisins er að
kanna, hvaða amínósýrur eða amínósýrurað-
ir serine próteasa úr þorski bera ábyrgð á
kuldavirkni þeirra. Forsenda slíkra upp-
lýsinga er klónun, raðgreining, stökkbreyt-
ingar og tjáning gena ensímanna í bakteríum
eða gersveppum. Þannig er unnt að bera sam-
an amínósýruraðir kuldavirku þorskaensim-
anna og spendýraensíma, sem hafa hámarks-
virkni við meðalhitastig og fá góðar vísbend-
ingar um, hvaða amínósýrur valda mismun á
virkni við ákveðið hitastig. Slíkar upplýsing-
ar veita möguleika á að endurbæta og aðlaga
ensímin að mismunandi aðstæðum með því
að breyta amínósýrum þeirra. Slíkar breyt-
ingar eru framkallaðar með stökkbreytingum
á genum (cDNA) þeim, sem segja fyrir um
myndun viðkomandi serine próteasa. Gen
þriggja serine próteasa úr þorski, chymo-
trypsíns og tveggja afbrigða trypsíns hafa
verið klónuð, raðgreind og könnuð m. 1.1.
amínósýra, sem gætu valdið kuldavirkni.
Niðurstöður tilraunanna gefa sterka vísbend-
__________________Árbók Háskóla jslands
ingu um hlutverk ákveðinna amínósýra >
kuldavirkni þorskaensímanna. Nú er unni
að tjáningu trypsíns i gersveppafrunium,
klónun elastasa og kollagenasa.
Efnasmíðar í lífrænni efnafræði
Efnasmíði lífræðilegra efna ..
Jón K. F. Geirsson: Almennt tnarkmi
þessa verkefnis er að þróa nýjar og betri a
ferðir til að smíða efnasambönd, sem hafa >
fræðilega virkni. Með nýjum og betri aðfer
um er átt við, að efnasmíðin sé einfal art,
ódýrari og markvissari. Á þennan hátt opna
oft leiðir til að smíða nýjar afleiður, sem er
enn virkari en þekktu efnin.
Á tímabilinu var unnið við efnasmi
efnasambanda, sem vitað er að hafa vtr
sem sveppalyf. Efnasamböndin eru afle1
af 1,2-diphenýl-3-( 1 -imidazolyl)-1 -Pr0P®ó,
og eru mjög ómettuð, innihalda m. a. tvo
matíska hringi og einn arómatískan hetor
hring (imidazól). Við efnasmíðarnar var þ
uð ný aðferð, sem virðist hafa almenntg1
en einhver þróunarvinna er þó eftm, a°
hún verður eins almenn og æskilegtvæn'. ^
ferðin hefur verið notuð til að smíða aus ■
efhasambönd, sem öll hafa verið hreinsu
auðkennd.
Framleiðsla á eterlípíðum með háu hlu
falli omega-3 fjölómettaðra fitusýra .
Guðmundur G. Haraldsson: I UPIP
miðuðust rannsóknirnar við að einang ^
erlípíð úr hákarlalýsi og þykkja þau
með tilliti til omega-3 fjölómettaðra 1 ^a_
einkum eikósapentaensýru (EPA) og a
hexaensýru (DHA) fyrir tilstilli lípasa- ^ ^
tókst þegar á fyrsta árinu og tókst m- j
búa til eterlípíð með 100% EPA j,nnl m;gum
framhaldinu hefúr líf-lífrænum cinus jjf.
(bio-organic synthesis) og hefðbun n
rænum efnasmíðum (organic synthesi (.j
fléttað saman með það fyrir augum a , fna-
slík náttúruleg eterlípíð með hei gýjj
smíði (total synthesis), þar sem upp1 vjg.
eru einfaldar glyseról afleiður. e -a að-
fangsefnið aðallega beinst að þvl a jgiyseríð
ferðir til að búa til hendin (chiral) Þr . rjr
sem hendna forvera (chiral syntm