Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 509
Bgnnsóknar- og þjónustustofnanir
507
Fornveðurfar
Jarðeðlisfræðistofa Raunvísindastofnunar
hefur tekið þátt í ljölþjóðlegum verkefnum
um djúpboranir á Grænlandsjökli, sem staðið
hafa í mörg ár. Síðustu djúpboruninni (GRIP)
lauk árið 1992, en sú borun var á vegum Vís-
mdasambands Evrópu (ESF), og voru íslend-
lngar aðilar að henni ásamt 7 öðrum Evrópu-
Þjóðum. Lengd kjarnans er 3.028 m, og hafa
Pegar fengist úr honum afar mikilvægar og
nakvæmar upplýsingar um þróun veðurfars
','ð norðanvert Atlantshaf, sem og upp-
'ýsingar um aðra umhverfisþætti jarðar gegn-
gm síðustu tvö jökulskeið (250 þús. ár).
Ovæntustu niðurstöðurnar eru vafalaust þær,
að veðurfar á síðasta hlýskeiði virðist hafa
Verið ákaflega óstöðugt; það var ýmist kald-
ara eða heitara en okkar eigið stöðuga
mýskeið, og sumar þessara breytinga gátu
Venð nijög snöggar. Þáttur Raunvísindastofn-
Unar í þessum rannsóknum er að mæla vetn-
's' °8 súrefnissamsætur i völdum sýnum úr
jarnanum, einkum þegar sérstakrar ná-
Vajmni er þörf eins og þegar tvívetnisaukinn
er akveðinn og við leit að dempuðum árs-
!,Veirium. Norrænt verkefni um borun í Hans
avsen jökli á Norður-Grænlandi hefur verið
1 mtdirbúningi frá árinu 1993. Markmið
Peirrar borunar er að kanna veðurfar og
J°klabreytingar á Norður-Grænlandi.
Ennfremur hafa líkanreikningar verið þró-
a lr ril að aldursgreina GRIP-kjarnann og til
a kanna rennsli íssins, sjávarstöðubreyting-
ar a ísöld og fleiri tengd atriði. Sérstaklega
afa tengsl samsætuhlutfalla og hitastigs ver-
rannsökuð. Raunvísindastofnun hefur
emnig tekið þátt í þróun og hönnun á borum,
Sem notaðir eru við boranir í jökla.
Wáloftadeild
Háloftadeild Jarðeðlisfræðistofu rekur seg-
t^.^ringastöð í Leirvogi í Mosfellsbæ. Mæli-
11 stöðinni skrá breytingar á ýmsum þátt-
eru Se®u*svr^s jarðar. Sumarþessara breytinga
^ Snoggar og orsakast af rafagnastraumum
tifk^11’ 6n a^rar h^gfara breytingar má rekja
v Jarna jarðar. Auk mælinga í Leirvogi hafa
10 gerðar samanburðarmælingar á nokkr-
um stöðum úti á landi. Myndir af segulritum
og tölulegar upplýsingar ffá stöðinni í Leir-
vogi eru mikið notaðar af erlendum rann-
sóknarstofnunum í háloftafræðum. Einnig eru
þær notaðar við leiðréttingu á áttavitastefnu á
sjókortum og flugkortum hérlendis. Á árunum
1991-1994 voru gerðar verulegar endurbætur
á mælitækni í stöðinni, og lætur nærri, að af-
köst við gagnasöfnun hafi sexfaldast á þeim
tíma. Bráðabirgðaniðurstöður eni nú aðgengi-
legar á Internetinu, venjulega innan sólar-
hrings frá því mælingarnar eru gerðar.
Síðan 1983 hefur Háloftadeild notið góðs
af samvinnu við Pólrannsóknastofnun Japans
og veitt aðstoð við rekstur þriggja stöðva, sem
Japanir hafa komið upp hér á landi til norður-
ljósarannsókna.
Almanak Háskólans (íslandsalmanakið) er
reiknað og búið til prentunar á Háloftadeild.
Síðustu ár heíúr deildin séð um dreifingu alm-
anaksins til bóksala. Vegna almanaksútgáf-
unnar hefúr í vaxandi mæli verið leitað til Há-
loftadeildar um upplýsingar, sem varða alm-
anök og tímatal.
Jarðfræðistofa
Á Jarðfræðistofú fara fram rannsóknir í
jarð- og landfræði, en þessar tvær greinar eru
nátengdar. Rannsóknir í jarðfræði beinast
einkum að jarðfræðilegum ferlum á og í jörð-
inni og afleiðingum þeirra. í landfræði er að-
allega fengist við rannsóknir á sviði korta-
gerðar og mannvistar. Rannsóknir á mörkum
þessara tveggja greina eru einkum í landmót-
unarfræði.
Óvíða skipta jarðfræðileg ferli meira máli
í lífi fólks en hér á landi, og höfum við orðið
áþreifanlega vör við það á síðustu árum, og
því hafa rannsóknir á þeim sviðum ekki ein-
göngu fræðilegt gildi. Eldgos, jarðskjálftar,
snjóflóð og sjávarflóð, svo að eitthvað sé
nefnt, hafa oft valdið tjóni á mannslífum og
tapi eða skaða á mannvirkjum, tækjum og
nýtanlegu landi. Rannsóknir í jarðfræði geta
aukið skilning okkar verulega á slíkum at-
burðum og hvernig bregðast skuli við þeim
þannig að draga megi úr áhættu. Einnig má
nefna, að rannsóknir á sviði jarðhita, vatns-