Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 299
jjgjgtu málefni Háskólans
297
Laun háskólakennara og sérfræðinga
Haustið 1991 voru launakjör háskóla-
ennara og sérfræðinga mun lakari en ann-
arra ^áskólamanna með svipaða menntun og
starfsreynslu. Mönnum var ljóst, að grund-
vallarbreyting næðist ekki fram, fyrr en gild-
■smat þjóðarinnar á störfum Háskólans
reyttist. Háskólinn gat hins vegar bætt kjör
starfsmanna sinna í nokkrum mæli innan
Pess ramma, sem fjárveiting á fjárlögum
settt, þar sem ákvörðun um skiptingu þess
Jar var nú í höndum Háskólans sjálfs. Svig-
rillTI þurfti að gefast innan þess ramma til að
veita grunníjárveitingu til rannsókna, sem
yggði festu í rannsóknarstarfseminni. Rjúfa
Purrti það beina samhengi, sem ríkti milli
ennslulauna og viðveru í kennslustundum
°8 nyggja launin fremur á mati þeirrar vinnu,
^ námskeið krefst. Auka þurfti ljármagn
J°ða, sem greiða þóknun umfram daglaun
egna afkasta og skilvirkni i störfum. Slík
^vatning með launum þurfti einnig að ná til
rtsmanna í þjónustustofnunum og stjórn-
ystu. Koma þurfti á framgangskerfi sérfræð-
ga og ná sanngjörnum samningum um laun
' PPdakennara og hæfniskröfur til þeirra.
Hokkur kjarabót fólst í vinnumatskerfi, sem
að var til að gera ársuppgjör á vinnuffamlagi
fe greiddum launum. Þessu kerfi var komið á
k e kjarasamningum 1989. í nóvember 1992
e'tti menntamálaráðherra sér fyrir 30 m. kr.
nu framlagi á fjárlögum 1993 í Vinnumats-
I o vegna ritstarfa. Með 15 m. kr. viðbót á ijár-
gum 1994 nam sjóðurinn um 100 m. kr.
há i,. Sarnnin8av’ðræðum ríkis og Félags
in> °*a^ennara sumarið 1995 lagði samn-
fcanefnd ríkisins fram þá hugmynd, að
laun'itleí'nCÍ 7rú’ Htin úrskurða prófessorum
tók11 , l^úúherrar íjármála og menntamála
p u hms vegar ekki undir þessa hugmynd.
fvF Háskóla íslands beitti sér
fruj1 nenni’ en til þess þurfti að tryggja, að í
sta r^3^1 úi iaga um réttindi og skyldur
ti| f srnanna ríkisins yrðu prófessorar taldir
mv r ættlSmanna' Háskólaráð studdi hug-
sem 'na taldl st°ðu prófessora Háskólans
þró e,ættismanna skipta sköpum fyrir
sókUn Háskóla íslands sem háskóla og rann-
Knm-stofhunar. Hins vegar yrði einnig að
nrAr a’ a^ úósentar gætu fengið framgang í
Ptofessorsstörf sem áður.
Ný lög um réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins tóku gildi 1. júlí 1996. Embættis-
menn skyldu nú skipaðir tímabundið, til
fimm ára í senn. Starfsmenn ríkisins, aðrir en
embættismenn, skyldu ráðnir til starfa ótíma-
bundið með gagnkvæmum uppsagnarfresti.
Prófessorar voru ekki taldir meðal embættis-
manna. Þessi lög settu ráðningarmál Háskól-
ans í uppnám. Breyta þurfti sérákvæðum í
lögum nr. 131/1990 um Háskóla íslands. Það
var gert með lögum nr. 150/1996 í árslok
1996. í stað veitingar stöðu var rætt um ráðn-
ingu í starf. í stað prófessorsembættis kom
prófessorsstarf. Ráðherra réð prófessora, en
rektor réð dósenta og lektora. Samtímis var
sú breyting gerð á lögum um kjaranefnd og
kjaradóm, að laun prófessora yrðu hér eftir
ákvörðuð af kjaranefnd. Úrskurður kjara-
nefndar 2. júlí 1998 veitti prófessorum veru-
lega kjarabót en misræmi varð milli launa
þeirra og annarra háskólakennara og sérfræð-
inga, sem nokkurn tíma tók að eyða.
Til þess að Háskólinn gæti verið sam-
keppnisfær, þurfti hann sveigjanlegra launa-
kerfi en tíðkast hefur við ríkisstofnanir og
aukið ráðstöfunarfé til launa. Með nýjum
kjarasamningi flármálaráðherra við Félag
háskólakennara 1997 var tekið upp nýtt
launakerfi, þar sem ákvörðun um röðun
starfsmanna í launaflokka var að mestu lögð
í vald Háskólans. Þessi nýjung gaf Háskól-
anum dýrmætt frelsi til að greiða starfs-
mönnum sínum laun í samræmi við hæfni
þeirra og vinnuframlag, en það frelsi kom
fyrir lítið, meðan samningnum íylgdi ekki
aukin íjárveiting til að nýta það svigrúm, sem
hann gaf.
Rannsóknir og framhaldsnám
Háskóli íslands er ekki eingöngu kennslu-
stofnun heldur ein umsvifamesta rannsóknar-
stofnun þjóðarinnar. Eitt fremsta baráttumál
Háskólans hefur verið að efla þessar rann-
sóknir, tryggja gæði þeirra samkvæmt alþjóð-
legum mælikvarða og tengja þær þörfum
íslensks atvinnulífs og þjóðlífs. Mikilvægt
skref í þá átt er rannsóknartengt framhalds-
nám, og uppbygging þess rnun hafa forgang,
jafnskjótt og íjárhagsvandi almennrar kennslu
er leystur. Haustið 1994 höfðu íslendingar
fengið rétt til umsóknar um styrki í rannsókn-