Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 495
493
jjannsóknar- og þjónustustofnanir__________
annarra starfa erlendis frá haustinu 1993. Ari
Olafsson og Jón Pétursson skiptu með sér
dósentsstöðu Rögnvaldar til haustsins 1994,
er Ari var settur í stöðuna. Hann gegndi sér-
fræðingsstöðu á stofunni frá ársbyrjun 1990,
en haustið 1994 var Baohua Yang ráðinn í
stöðuna. Gunnlaugur Björnsson var ráðinn í
sérfræðingsstöðu haustið 1991, en Viðar
Guðmundsson sat áður i þeirri stöðu. Þá varð
sú breyting á rafeindaverkstæði eðlisfræði-
stofu, að Jón Sveinsson, tæknifræðingur,
flutti sig um set og starfar nú á háloftadeild. 1
SePtember 1991 tók Hafliði Pétur Gíslason,
Prófessor, við starfi forstöðumanns eðlis-
fræðistofu af Erni Helgasyni, prófessor, sem
§egnt hafði starfinu um átta ára skeið.
Rannsóknarverkefni
Rannsóknarverkefni við eðlisfræðistofu
eru fjölbreytt: Stofan er eina vígi rannsókna í
tilraunaeðlisfræði hér á landi, og áhersluatriði
ú því sviði eru einkum eðlisfræði málma, hálf-
'eiðara og annars þéttefnis og nútíma ljós-
fræði. Einnig má nefha geislaeðlisfræði, sem
ú sér lengsta hefð á eðlisfræðistofu. Önnur
rannsóknarverkefni á stofunni eru á sviði
fennilegrar eðlisfræði þéttefnis, stjarneðlis-
fræði, tæknilegrar eðlisfræði, framleiðslu inn-
ends eldsneytis, grunnvatnskerfa og vísinda-
sögu. Auk þess rekur eðlisfræðistofa raf-
eindaverkstæði, en Marteinn Sverrisson,
verkfrasðingur, sér einnig um hústölvu Raun-
vísindastofnunar. Á fmsmíðaverkstæði stof-
unnar sinnir Hörður Guðmundsson nýsmíð-
og viðhaldi vegna tilraunaverkefna.
Haustið 1993 tók Gunnlaugur Björnsson að
Ser umsjón með uppsetningu og rekstri
uper-DARN ratsjárinnar við Stokkseyri,
Sem er í eigu franskra rannsóknarstofnana,
sem fylgjast með efri lögum andrúmsloftsins.
Her fer á eftir lýsing á nokkrum rannsóknar-
Verkefnum stofunnar. Skráin er ekki tæmandi.
L'tfófsgreining gassameinda með CO2
Ari Ólafsson: Rannsóknir á þessu sviði
ýofust við Raunvísindastofnun árið 1990.
®kjakostur var að grunni til fenginn með
angtímaláni frá Kaupmannahafnarháskóla
fyrirtækinu FLS Airloq í Kaupmanna-
°m. Síðari viðbætur voru ijármagnaðar með
ramlögum frá Vísindasjóði. Viðfangsefnin
voru háupplausnar litrófsgreining gassam-
einda, einkum ósons, sem lsO hefur verið
bætt 1, CF4 og N(CHj)3, og mæling mengun-
ar með snefilefnagreiningu í lofti. Sum verk-
efnanna voru unnin í samvinnu við Kaup-
mannahafnarháskóla, FLS Airloq og Wagen-
ingen-háskóla.
Framleiðsla innlends eldsneytis og grunn-
vatnskerfi
Bragi Ámason: Frá því árið 1978 hafa far-
ið fram umfangsmiklar rannsóknir á fram-
leiðslu innlends eldsneytis og notkun þess í
stað innfluttrar orku. Takmarkið er að nýta
innlenda orku og innlend hráefni til að fram-
leiða eldsneyti, sem komið gæti i stað mn-
fluttrar olíu og bensíns. Árin 1990-1994 var
einkum rannsakaður framleiðslukostnaður
vetnis sem fall af raforkuverði og verk-
smiðjustærð. Kannaðar voru ýmsar rafgrein-
ingaraðferðir og hugsanleg notkun jarðhita til
að lækka framleiðslukostnaðinn. Þá var at-
hugað, hvernig mögulegt væri að vetnisvæóa
fiskiskipaflotann í áföngum.
Gerðar voru tilraunir, þar sem 150 kW Cat-
erpillar vél var keyrð á vetni, en sú vél var val-
in vegna þess, að hún er talin góður fulltrui
véla eins og þeirra, sem nú eru notaðar í mörg-
um íslenskum fiskiskipum. Hannað og smið-
að var sérstakt forbrunahólf, sem skrúfað er a
brunahólf vélarinnar og gerir mögulegt að
draga loft og vetni aðskilin inn á vélina,
þannig að blöndun þeirra verður íyrst í bruna-
hólfinu. Þannig er hægt að draga vetnið ínn 1
brunahólfið undir aðeins tveggja loftþyngda
þrýstingi. Slíkt er þýðingarmikið, ef vetmð
yrði geymt um borð í skipum í magnesiumhy-
dríði, sem nú virðist álitlegasta geymsluað-
ferðin. Rannsóknir, sem þegar er lokið, benda
sterklega til, að með þessu fyrirkomulagi se
mögulegt að keyra vélar eins nú eru í tslensk-
um fiskiskipum á vetni, án þess að gera þurfi
nokkrar breytingar á vélinni sjálfri.
Grunnvatnskerfi. Allt frá því 1962 hafa
farið fram umfangsmiklar rannsóknir við
Háskóla íslands, þar sem magn vetnis- og
súrefnissamsæta í grunnvatni á Islandi hefúr
verið mælt og niðurstöður mælinganna siðan
notaðar til að rekja uppruna, rennslisleiðtr
og rennslishraða vatns um berggrunn lands-
ins. Árið 1990 var svo tekin upp samvinna
við háskólann í Medellin í Kolumbíu