Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 208
206
Árbók Háskóla íslands
Stjórnandinn
Þegar Níels Dungal kom heim til starfa,
hafði verið innréttuð á ný fyrsta hæð hússins
að Kirkjustræti 12, sem síðar hýsti Berkla-
vamarstöðina Líkn og sem nú stendur í Arbæ
sem skrifstofa safnsins. Rannsóknastofa Há-
skólans hóf starfsemi sína árið 1917 undir
stjórn Stefáns Jónssonar í kjallara hússins að
Laufásvegi 25, en fluttist að Kirkjustræti 12
árið 1919. Fljótt eftir heimkomu Dungals fóru
verkefnin vaxandi, og þörf varð augljós fyrir
nýtt og stærra hús. I tilefni Alþingishátíðar
1930 gáfu Þjóðverjar Islendingum mikið af
nýjum og fullkomnum tækjum til lækninga-
rannsókna, og ýtti það við Alþingi með ljár-
veitingar til byggingarinnar. Hluti af bygging-
arfé mun hafa komið fyrir sölu á bóluefni, sem
Níels seldi bændum. Ekki þarf að efa, að hinn
ungi og efnilegi háskólakennari og vísinda-
maður var pottur og pannan í gjöfinni og
byggingunni, sem var tekin í notkun árið 1934
og er enn efst á Landspítalalóðinni. í lýsingu
blaðamanns Morgunblaðsins 21. desember
1934 er sagt þannig frá húsinu (3): „Ég nefni
hana Rannsóknastofu Dungals, þó rjettu lagi
heiti hún Rannsóknastofa Háskólans, sem er
sama stofnunin og kúldrast hefir undanfarin
ár í gamla húsinu í Kirkjustræti, sem Halldór
Kr. Friðriksson átti á sínum tíma og litlum
breytingum hefir tekið. En geta má nærri
hvernig húsakynni þar eru fyrir vísindalega
rannsóknastofu, er bygð voru sem venjulegt
íbúðarhús hjer í Reykjavík, er mikið lifði af
19. öld.
Fyrir ötula forgöngu Níelsar Dungal pró-
fessors hefir Rannsóknastofan nú fengið
mjög gott hús til umráða á Landspítalalóðinni,
reisulega byggingu, 12 x 20 metra að grunn-
fleti, tvílyft hús með allháum kjallara, og kost-
aði húsið upp komið um 120 þúsund krónur.
Níels Dungal hefirboðið blaðamönnum að
skoða þetta nýhýsi og kynnast um leið þeirri
starfrækslu, er þar fer fram, en kunnust er af
því, að í Rannsóknastofu Háskólans hefir á
undanförnum árum verið framleitt bráðapest-
arbóluefni og bóluefni við lungnapest, sem
mjög hefir orðið skæð í sauðfjenaði. Níels
Dungal er kunnur öllum bændum og búalýð
þessa lands fyrir afskifti sín af þessum málum.
Við komum inn í rúmgóðan nýtísku forsal
í byggingu þessari, þar sem alt er svo gljáandi
og hreint, að útlit er fyrir, að þar gæti engin
óviðkomandi baktería leynst. En mjög stingur
í stúf við allan gljáann, að í forsalnum er
hreinræktuð íjárhúslykt, svo eigi var um að
villast, að stofnunin væri í lífrænu sambandi
við sauðflárræktina.
„Það er best við byrjum í kjallaranum1 >
sagði Dungal, og þangað fórum við. Þar eru
margar vistarverur. Þar varð fyrst fyrir okkur
upphaf fjárhúslyktarinnar, kindur tvær, hver i
sinni stíu og hver sjúk af sinni tegund lungna-
orma. Eru þær þar til lækningatilrauna og at-
hugana. í kenslustofu uppi á lofti kyntumst
við lungnaormunum nánar síðar af eigin sjon.
En fleiri skepnur eru í kjallaranum en kind-
urnar tvær. Þar eru í smáherbergjum uppeldis-
stöðvar fyrir tilraunadýr. Hefir Dungal nu
ijórar tegundir tilraunadýra, kanínur, mars-
vín, rottur og mýs. Er mjög skemtilegt að
skoða dýr þessi, sælleg og bústin flest, nenia
rottur nokkrar í sjerstökum búrum, sem þar
eru til fjörefnarannsókna og hafa haft sjer-
stakan fæðisskamt, til þess að athuganir yrðu
gerðar á þrifum og vanþrifum þeirra.
Annars eru mýsnar aðallega notaðar tu
þess að reyna á þeim bóluefni - og verða
margar að týna lífi áður en fengið er þetta
nauðsynlega lyf til varðveislu á sauðfjárstofm
landsmanna. Þá er í kjallaranum líkskurðar-
stofa. Þó rannsóknir þær, sem þar eru gerðat,
leiði hugann að dapurlegum endalokum
mannlífsins, finna aðkomumenn, sem hetm-
kynni þessi sjá, ekki til þess. Því þar er fyrst og
fremst um að ræða vísindalega rannsókn. Þar
veita hinir látnu eftirkomendunum tækiferi ti
þess að grandskoða og læra margt um sjúk-
dóma, líðan og vanlíðan manna. Á líkskurðar-
stofum, þar sem mörg lík eru krufin, fá laekn-
arnir mikinn fróðleik um líf og heilsu manna.
sem annars færi sem hulinn leyndardómur i
gröfina.
Lögfest er það nú, að allir sjúklingar, sem
deyja á ríkisspítölum, sjeu krufnir. Þó stutt sje
síðan, að þessi regla var upp tekin, segir
Dungal, að ýmislegt hafi læknar þegar lært a
rannsóknum þessum. T. d. segir hann, a
menn hafi ekki áður veitt því eftirtekt, a
skjaldbrjóskirtill manna hjer sje óvenjulega
lítill. En þetta sjerkenni er talið stafa af þvlj
hve mikill fiskmatur er hjer borðaður,
líkami manna fái þvi nægju sína af joði.
Þá hafa læknar og komist að raun um
betur en áður, að æðakölkun í stærri æðuni ei