Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 598
596
um kring. Þetta fasta gildi fer nokkuð eftir
hitaveituvatnshitanum; það erum 80 °C, þegar
hitaveituvatnið er 90 "C heitt og um 53 °C,
þegar hitinn er 60 °C. Nýtni varmaskiptanna
miðað við ársnotkun vatns er tiltölulega góð
og fer vaxandi við aukna stærð varmaskipt-
anna; verður lægst um 92%. Samvinna hefur
verið við Hitaveitu Reykjavíkur og Hitaveitu
Seltjarnarness, og mæligögn frá þessum hita-
veitum eru notuð til að sannreyna fræðilegar
niðurstöður og aðlaga reiknilíkan að raun-
verulegu ástandi. Að þessu verkefni hafa
unnið Árni Hauksson og Páll Valdimarsson
auk Þorbjarnar Karlssonar. Erindi voru flutt
um þessar athuganir á ársfundi Sambands
íslenskra hitaveitna í Keflavík í maí 1991 og á
hitaveituráðstefnu í Búdapest í apríl 1993.
Varmamælir fyrir íslenskar varmaveitur:
Allmikill munurgeturveriðá vatnsþörftil hit-
unar húsa vegna mismunandi framrásarhita til
notenda. Af þessum sökum á sér stað mis-
munun á milli notenda hjá ýmsum hitaveitum
landsins, og heyrast þær raddir æ oftar, sem
telja, að tími sé kominn til fyrir hitaveitur
landsins að láta þetta vandamál til sín taka.
Eins og gjaldskrám hitaveitna er háttað núna,
heyrir það til algerra undantekninga, að til-
raunir séu gerðar til að lagfæra mismunun af
þessu tagi, þar sem flestar hitaveitur selja
vatnið eftir rúmmáli án tillits til vatnshita.
Hjá svokölluðum kyntum ljarvarma-
veitum, erlendis sem hérlendis, eru dreifikerfi
lokuð hringrásakerfi og notaðir orkumælar,
sem taka bæði tillit til framrásarhita og bak-
rásarhita auk vatnsrúmmáls og selja varmann
samkvæmt þvi. Hjá íslenskum gegnum-
streymisveitum, þar sem bakrásarvatn er leitt
til fráveitu eftir notkun, er það grundvallar-
atriði, að hiti vatnsins lækki sem allra mest,
áður en fráveitan tekur við því. Þannig er
tryggð besta ending jarðhitaforðans. Hefð-
bundnir orkumælar henta ekki fyrir slíkar
hitaveitur, því að þeir hvetja ekki til góðrar
nýtingar heita vatnsins. Sú hugmynd hefur
hins vegar komið fram, að mælir, sem nemur
framrásarhitann eingöngu auk vatnsrennslis,
gæti hentað íslenskum hitaveitum. Forsendur
þess eru þær, að unnt sé að finna aðferð til að
leiðrétta mælt rennsli við mældan liita, þannig
að út fáist tilsvarandi rennsli við einhvern
fastan, gefinn hita. Verkefnið gengur út á að
__________________Árbók Háskóla íslands
kanna, á hvern hátt megi koma við slíkri leið-
réttingu. Bjarni Andrésson og Þorbjörn Karls-
son hafa unnið að þessu verkefni.
Olíuþrýstikerfi: Verkefnið beinist að því að
nota stærðfræðilíkan af þrýstibylgjuni *
vökvum til að reikna út þrýstihögg í P'PU'
kerfum. Vandamálið er einkum skoðað me
tilliti til olíuþrýstikerfa, en í slíkum kerfum
eru miklar sveiflur í þrýstingi, þar sem stefna
vökvans í pípunum er sífellt að breytas •
Samið var tölvuforrit til að greina þrýstihögg
í pípukerfum og sérstaklega tekið fynr Pa
fyrirbæri, þegar suða verður, en þá gerbreytis
hegðun kerfisins. Með því að greina þrysti
högg í olíuþrýstikerfum með hermiforriti er
fengið tæki til að sjá á hönnunarstigi, hvar
stærstu höggin myndast. Með viðeigandi ra
stöfunum svo sem jöfnunargeymum má kom^
ast hjá rekstrarerfiðleikum i slíkum o iu
(rrýstikerfum. Að þessu verkefni vann Palnw
Óli Magnússon undir stjórn Þorbjarnar Kar s
sonar og Páls Valdimarssonar.
\ J' Á
Rennslismagn í Kötluhlaupi 1918. 1
skipulagningu Víkurkauptúns í Mýrdal P°
sínum tíma ástæða til að taka tillit til 0
hættu af völdum Kötluhlaupa. Leituðu P
Skipulag ríkisins og Almannavarnir n 1S1
til sérfræðinga um álit þeirra á þessari * ’
og má þar nefnajarðfræðingana Pálma u
esson (1950), Jón Jónsson (1969, 1974)«
Sigurð Þórarinsson (1972, 1974). Hania ^
rennsli hlaupsins hefur verið talið a
100.000 m3/s upp í 400.000 m3/s. Páimt H
esson áætlaði (1934) rennslið 3-400.0 .g
þegar mest var, .lón Jónsson taldi ren
200.000 m3/s, þegar það var í hámarla. e
urður Þórarinsson taldi áætlun Pálma s
lega of háa, en taldi þó víst, að hlaupu
yfir 100.000 m3/s. Hér var gert rao y
200.000 m3/s hámarksrennsli í matt a ,
flóðshættu í Vík af völdum Kötluhlaup^
umsögn um þetta mat sagði Sigur ur,. (-[ur
insson (1974), að allar hámarksrennsns ^
hærri en 100.000 m3/s væru hretnar agi ^
en giskaði samt á, að hámarkið . nar
200.000 m3/s. í athugun Þorbjörns Ka s|i
var markmiðið að finna hámar vgra
Kötluhlaups með aðferðum, sem te
eitthvað öruggari en „hreinar ágis an