Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 436
434
Árbók Háskóla íslands
byrjaði að vinna að forriti, sem síðan hefur
verið notað við lestur svefnrita. Árið 1986
kom til starfa Björg Þorleifsdóttir, líffræðing-
ur, sem ásamt Júlíusi K. Björnssyni hefur
unnið mest við úrlestur svefnritanna og að
helstu rannsóknum deildarinnar. Árið 1988
kom í hlutastarf Þórarinn Gíslason, læknir,
sem unnið hafði að svefnrannsóknum í Sví-
þjóð. Þar hafði hann gert umfangsmeiri kæfi-
svefnsrannsóknir en hér var gert, og varð það
til þess, að farið var að gera vaktaðar kæfi-
svefnsmælingar á einni sjúkradeild geðdeild-
arinnar í samvinnu við taugadeild Landspítal-
ans. Þessar rannsóknir hafa síðan flust á
svefnrannsóknardeild, sem Þórarinn kom upp
á Vífilsstöðum. Rannsóknarstofa geðdeildar
hefur einbeitt sér að rannsóknum á öðrum
svefnsjúkdómum svo sem svefnleysi, dróma-
sýki, svefnangist, svefnlátum, dægrabrengli,
svefntruflunum tengdum geðsjúkdómum
o. 11. auk svefnöndunarskráninga, þegarþurfa
þykir. Auk rannsókna á sjúklingum hefur far-
ið fram margs konar grunnrannsóknarstarf-
semi, t. d. rannsóknir á verkun L-tryptofans
og pyridoxins og á síðustu árum rannsóknir á
starfsemi ósjálfráða taugakerfisins og á
líkamshita. Rannsóknarstofan hefúr fengið
styrki til tækjakaupa og rannsókna frá Rann-
sóknaráði og Vísindaráði. Árin 1991-1993
starfaði Rögnvaldur J. Sæmundsson fyrir slík-
an styrk við deildina og þróaði m. a. forrit fyr-
ir mælitækið Dagrúnu, sem smíðað var að
okkar frumkvæði og hefur verið notað mikið
við rannsóknir á dægursveiflum og svefni og
við rannsóknir á hitakófum kvenna við tíða-
hvörf. Undanfarið ár hefur Haraldur Þor-
steinsson, M. A., unnið við úrlestur og klínísk-
ar rannsóknir deildarinnar. Auk svefnmælinga
hefur rannsóknarstofan gengist fyrir faralds-
fræðikönnunum um svefn og svefnvenjur,
sem að nokkru voru undanfari lífeðlisfræði-
legu rannsóknanna. Ennfremur hefur verið
stundað umfangsmikið fræðslustarf fyrir
lækna og almenning um svefn og svefnsjúk-
dóma, og árið 1991 stóðum við fyrir fjöl-
mennu þingi norrænna svefnrannsóknar-
manna. Þá hafa fjórða árs læknanemar unnið
að verkefnum á rannsóknarstofunni síðastlið-
in íjögur ár.
Umfang klínískra svefnrannsókna jókst
mjög á árinu 1994. Alls voru gerðar 129 næt-
ursvefnmælingar á sjúklingum, og auk þess
voru gerðar nokkrar mælingar á læknaneinum
og sálfræðinemum í kennsluskyni og allmarg-
ar óskráðar mælingar í fræðilegum tilgangi og
til að prófa nýjar mæliaðferðir. Alls voru þetta
á þriðja hundrað mælinga á árinu. Auk nætur-
mælinga hafa verið gerðar dagsyfjumælingaú
þar sem sjúklingur er í heilariti og er látinn
reyna að sofna á tveggja klst. fresti allan dag-
inn. Svefnöndunarrannsóknum hefur hins
vegar fækkað lítillega vegna aukinnar starf-
semi svefnrannsókna á Vífilsstöðum.
Veruleg göngudeildarstarfsemi hefur fylgt
þessum mælingum, og hafa Júlíus K. Björns-
son, sálfræðingur, og Helgi Kristbjarnarson,
læknir, sem starfa við deildina, meðhöndlað
sjúklinga, sem vísað hefur verið til meðferðar.
Alls voru skráð hjá JKB 126 viðtöl við 40 ein-
staklinga og hjá HK 90 viðtöl við 54 einstakl-
inga. Auk þess hafa starfsmenn deildarinnar
veitt læknum og öðrum leiðbeiningar eða áht
varðandi meðferð á sjúklingum með erfið
svefnvandamál, þó svo þeir hafi ekki alltaf
komið til rannsóknar. Tilvísanir til rannsóknar-
stofúnnar komu frá ýmsum áttum. Flestartilvis-
anir komu frá heimilislæknum, en flestar beiðn-
ir um rannsóknir komu frá taugalæknum og nu
síðustu mánuði frá gigtlæknum, sem í vaxandi
mæli óska eflir rannsóknum á sjúklingum með
vöðvagigt. Tilvísandi læknar fá að rannsókn
lokinni í hendur ítarlega skýrslu um mælinguna
með myndum af svefnmynstri og ýmsum ur-
vinnsluþáttum og ítarlegri lýsingu á niðurstöð-
um rannsóknarinnar. í mörgum tilfellum fá Þ^r
einnig læknabréf með ráðleggingum um með-
ferð. Helstu ástæður þess, að fólki var vísað •
svefnrannsókn, voru: Erfiðleikar að festa sve n,
grunur um drómasýki, dagsyfja af öðrum toga-
svefntruflanir vöðvagigtarsjúklinga, martraðin
svefnganga, uppvöknun með angistarköstun1
og þungur svefn, þar sem erfitt er að vekja sjuk
inginn. Unnið hefur verið að þróun nýrra m$ 1
aðferða, m. a. er nú í auknum mæli far'ð a.
rannsaka vöðvavirkni í svefni og starfsen1'
ósjálfráða taugakerfisins, og einnig er nu g®
meira en áður af rannsóknum á líkamsklu
með hitamælingum. i
Árið 1997 var haldinn ársfúndur í Ketj
Bruun Society í tengslum við 90 ára am1®
Kleppsspítalans. Á fundinum var fjallað n
faraldsfræðilegar rannsóknir á áfengisnot
og misnotkun, en þess háttar rannsóknir 3
verið fyrirferðarmiklar hjá rannsóknars o