Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Side 62

VSL á vátryggður enga kröfu á hendur félaginu þegar hann hefur valdið vá-
tryggingaratburðinum af ásetningi. Er þetta fom og eðlileg grundvallarregla
sem tæplega þarfnast skýringa, en væri hana ekki að finna má ætla að vátrygg-
ingartakar þyrftu að greiða svo há iðgjöld að vátrygging þjónaði ekki hlutverki
sínu við dreifingu áhættu.16 í 2. mgr. 18. gr. VSL er kveðið á um áhrif þess að
vátryggður veldur vátryggingaratburðinum með stórkostlegu gáleysi. Sam-
kvæmt 1. mlsl. 2. mgr. 18. gr. skal þá skera úr um hvort og hve miklar bætur
skuli greiða með hliðsjón af sök vátryggðs og öðrum atvikum. Regla þessi er
frávíkjanleg samkvæmt gagnályktun frá 1. mlsl. 20. gr. VSL og mun vera vik-
ið frá henni í flestum vátryggingarskilmálum hérlendis á þann veg að engar
bætur greiðist þegar vátryggingaratburðinum er valdið af stórkostlegu gá-
leysi.17 Samkvæmt 2. mlsl. 2. mgr. 18. gr. á regla 1. mlsl. 2. mgr. 18. gr. ekki
við um líftryggingar og ábyrgðartryggingar. Samkvæmt 18. gr. VSL er það skil-
yrði að ásetningurinn eða hin gálausa háttsemi hafi verið orsök vátryggingarat-
burðarins auk þess að tjónið hafi verið sennileg afleiðing hinnar saknæmu hátt-
semi.18
I 1. og 2. mgr. 19. gr. VSL er fjallað um þau tilvik þegar vátryggður er yngri
en 15 ára eða haldinn geðveiki, andlegum vanþroska o.þ.h. og þegar vátrygg-
ingaratburði er valdið í því augnamiði að vama því að menn eða munir verði
fyrir tjóni. I þeim tilvikum verður 18. gr. laganna ekki beitt, en reglan er frávíkj-
anleg.
I 1. mlsl. 20. gr. VSL er slegið föstu að ekki verði svo urn samið að félagið
sé laust úr ábyrgð ef vátryggingaratburðinum er valdið af einföldu gáleysi. Er
hér um að ræða grundvallarreglu í vátryggingarétti sem m.a. víkur frá almenn-
um reglum sem gilda um skaðabótaábyrgð.19 í 2. mlsl. 20. gr. VSL er hins veg-
ar að finna tvær undantekningar frá ákvæði 1. mlsl. greinarinnar. Þar segir að
semja megi bæði um að félagið dragi allt að 5% frá vátryggingarbótum ef vá-
tryggingaratburði er valdið af einföldu gáleysi20 og að félagið sé laust úr ábyrgð
hafi vátryggður valdið vátryggingaratburðinum í ölæði er honum verður sjálf-
um gefin sök á.21
2.4 Aukin áhætta
Með aukinni áhættu er í vátryggingarétti átt við að áhætta sú, sem vátrygg-
ingafélag hefur tekið að sér að tryggja gegn, aukist á þann hátt eða í þeim mæli
16 Arnljótur Björnsson, (1986), bls. 47 og Lyngsö, (1994). bls. 201.
17 Arnljótur Björnsson, (1986), bls. 49 og Bætur fyrir umferðarslys (1988), bls. 151.
18 Arnljótur Björnsson, (1986), bls. 49; Sörensen, (2002), bls. 138-139 og Lyngsfí, (1994), bls.
185 og áfram.
19 Lyngso, (1994), bls. 238-239.
20 Heimild þessaxi er lítið sem ekkert beitt hér á landi. Um framkvæmd í Danmörku sjá Sörensen,
(2002) bls. 158 og Lyngsö, (1994), bls. 242.
21 Um það þegar vátryggingaratburðinum er valdið af ásetningi eða gáleysi sjá nánar Selmer, bls.
171 og áfram; Sörensen, (2002), bls. 128 og áfram og Lyngsö, (1994), bls. 201 og áfram.
56