Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Síða 67

3.2 Nánar um viðfangsefnið
Aðgreining þeirra ábyrgðartakmarkana, sem félagið hefur fullt frelsi til að
semja um og bera fyrir sig eftir orðanna hljóðan, frá þeim er skýra ber með hlið-
sjón af ófrávíkjanlegum reglum VSL er að mati margra eitt erfiðasta úrlausnar-
efni vátryggingaréttar.46 Eins og nánar verður rakið hér á eftir gera fræðimenn
almennt ráð fyrir í þessu tilliti að félaginu sé alfarið frjálst að afmarka (og
þannig takmarka) gegn hvaða áhœttu það tryggir. Þetta er eðlileg regla, enda er
ákvörðun um þá áhættu sem tryggt er gegn slíkur grundvallarþáttur hverrar
tryggingar að jafna má henni við ákvörðun um hvort trygging verður yfirleitt
veitt. I VSL er heldur ekki að finna neinar takmarkanir á heimild félagsins að
þessu leyti. I þessari reglu felst að félagið getur ákveðið gegn hvaða áhættu í
víðtækustu merkingu það tryggir, s.s. bruna, innbroti, vatnsskemmdum, þjófn-
aði o.s.frv. I þessari reglu felst einnig að félagið getur ákveðið gegn hvaða
áhœttuþáttum eða orsökum er tryggt. Skilmálaákvæði brunatryggingar sem
undanþiggur ábyrgð félagsins tjón af völdum bruna vegna t.a.m. eldinga myndi
þannig gilda fullum fetum gagnvart vátryggðum.47
Við könnun á gildissviði hinna ófrávíkjanlegu reglna VSL hafa fræðimenn
gjaman reynt að finna tiltekna samsvörun í þeim. Þegar reglumar em skoðaðar
má sjá að þær eiga það sammerkt að þær vernda vátryggðan á þann hátt, að eigi
ábyrgðartakmörkun undir reglumar missir vátryggður ekki bótarétt hafi hann
(eða vátryggingartaki, eða þeir sem vátryggður verður að þola samsömun með)
ekki sýnt af sér sök. Hafi viðkomandi á hinn bóginn sýnt af sér sök kemur það
vátryggðum alla jafna ekki í koll nema hann hafi sýnt af sér stórkostlegt gáleysi
eða ásetning, eða brotið hefur verið gegn skýrum ákvæðum í skilmálum sem
teljast til varúðarreglna eða varða aukna áhættu. Þá vemda reglur VSL um rang-
ar upplýsingar við samningsgerð rétt vátryggðs hafi vátryggingartaki verið í
góðri trú þegar hann gaf upplýsingar við töku tryggingarinnar. Þetta má draga
saman í einfalda reglu og segja sem svo að vátryggður njóti tiltekinnar verndar
ófrávíkjanlegra reglna VSL svo lengi sem hann hefur ekki sýnt af sér sök, eða
svo lengi sem huglægri afstöðu hans og þeirra sem hann verður samsamaður
með (eða vátryggingartaka þegar um er að ræða upplýsingagjöf við töku trygg-
ingar) verður ekki jafnað við sök.
Regluverk vátryggingaréttar byggir að þessu leyti í raun á tvöföldu kerfi. Ann-
ars vegar er um að ræða atriði sem félagið hefur fullt frelsi til að ákveða í skilmál-
um sínum. Þar undir fellur m.a. frelsi félagsins til að ákveða gegn hvaða áhættu
það tryggir, auk annarra atriða sem ekki varða huglæga afstöðu vátryggðs eða vá-
risikobegrensninger“, sbr. Selmer, bls. 189. Með þeim hugtökum er jafnan átt við það sama og hér
er kosið að nefna „hlutlægar ábyrgðartakmarkanir", en þau verður þó að telja síður heppileg í þessu
sambandi þar sem þau vísa aðeins til takmörkunar félagsins á þeirri áhœttu sem tryggt er gegn. Tak-
mörkun félagsins á þeirri áhættu sem tryggt er gegn er hins vegar aðeins einn flokkur hlutlægra á-
byrgðartakmarkana eins og síðar verður rætt.
46 Sbr. t.d. Christensen: „Litteratur". NFT 1952, bls. 303.
47 Selmer, bls. 189.
61