Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Page 72

og 83. gr. FAL.68 Af umfjöllun Hellner má helst ráða, að hann telji takmarkatilvik þessi
marka ramma þeirrar heimildar, sem félagið hefur til að takmarka ábyrgð sína. Gangi
félagið of langt í skilmálum sínum verði viðkomandi skilmálaákvæði skýrð með hlið-
sjón af ófrávíkjanlegum ákvæðum FAL, og félagið losni ekki undan ábyrgð nema að
skilyrði viðkomandi ákvæða laganna um sök séu uppfyllt. Að lokum telur Hellner að
allar ófrávíkjanlegar reglur FAL geymi tiltekinn kjama sem ekki verði haggað eða kom-
ist fram hjá með ábyrgðartakmörkunum í skilmálum, og skipti orðalag skilmálaákvæð-
anna ekki máli í því sambandi. Utan þessa kjama sé staðan hins vegar óljósari og í tak-
markatilvikum geti verið rétt að taka tillit til orðalags viðkomandi ákvæðis. Þannig
verði skilmálaákvæði með skýru orðalagi frekar talið til hlutlægrar takmörkunar á
ábyrgð félagsins en óljóst.69 Sem dæmi um hlutlægar takmarkanir á ábyrgð félagsins
nefnir Hellner skilmálaákvæði sem tilgreina og afmarka vátryggingarandlagið, afmarka
landfræðilegt gildissvið tryggingarinnar og gildissvið hennar í tíma og loks ákvæði sem
tilgreina þá tegund áhættu sem tryggt er gegn.70
Noregur
Meðal þeirra sem hafa játað félaginu hvað mest svigrúm til að takmarka ábyrgð sína
er Norðmaðurinn Theodor Gmndt. Grundt gengur raunar svo langt að telja að félagið
geti takmarkað ábyrgð sína á nánast allan hátt ef orðalag viðkomandi skilmálaákvæðis
er nægilega skýrt.71 Hann lítur einkum á álitaefnið út frá 3. mgr. 10. gr. FAL og tekur
sem dæmi skilmálaákvæði sem gerir að skilyrði bóta vegna tjóns af völdum eldingar, að
vátryggt hús hafi haft eldingavara í lagi. Slái niður eldingu og komi í ljós að eldinga-
varinn var í ólagi, telur hann að félagið beri ábyrgð samkvæmt 3. mgr. 10. gr. FAL ef
vátryggingartaki var í góðri trú. Segi hins vegar í ákvæðinu að félagið beri ekki ábyrgð
á tjóni af völdum eldinga, sem rekja megi til þess að eldingavarinn var ekki í lagi, álít-
ur Grundt að sá orðalagsmunur leiði til þess að félagið losni undan ábyrgð óháð nefndri
lagagrein og góðri trú vátryggingartaka. Hann rökstyður niðurstöðu sína með því að
benda á að félagið hefði getað undanþegið sig ábyrgð vegna allra tjóna af völdum eld-
inga og því hljóti félaginu að vera heimilt að gera það sem minna er og undanskilja sig
ábyrgð vegna þess tjóns sem rekja má til þess að eldingavarinn var ekki í lagi.72
Johan Lpken telur svarið við álitaefninu velta á mati á vægi hagsmuna félagsins og
vátryggðs í hverju einstöku tilviki. Þar sem félagið hafi rika hagsmuni af því að afmarka
vátryggingarandlagið, vátryggingaratburðinn og gildissvið vátryggingar í tíma, verði að
heimila því frelsi til að kveða á um þau atriði óháð ófrávíkjanlegum reglum FAL. Standi
hins vegar ekki rök til þess að vemda hagsmuni félagsins skuli líta til hagsmuna vá-
tryggðs og skipti orðalag viðkomandi skilmálaákvæðis í því sambandi ekki máli. Sem
dæmi nefnir Lpken sama tilvik og Grundt um bilaðan eldingavara og telur rétt í því til-
viki að leggja áhættuna af því, að slíkt öryggistæki bili án vitundar eða vanrækslu vá-
tryggðs, á félagið.73
68 Hellner, (1965), bls. 78.
69 Hellner, (1955), bls. 53-54 og (1965), bls. 78.
70 Hellner, (1955), bls. 12-13 og (1965), bls. 82.
71 Grundt: „Anmeldelser". TFR 1933, bls. 204-209.
72 Grundt: Lærebok i norsk forsikringsrett. 1. hluti, 2. útgáfa (1950), bls. 153-154.
73 I.oken: Forsikringskravet. Grenser og tapsregler. (1952), bls. 66-71.
66