Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Side 104

vari var ekki í lagi, sé undanþága tiltekinnar áhættu, þá verður með hliðsjón af
framangreindri reglu ekki talið að félagið geti borið slíka undanþágu fyrir sig
nema að uppfylltum skilyrðum ófrávíkjanlegra reglna VSL. Hafi vátryggður,
eða aðrir sem skylt var að gæta varúðar í þessu sambandi, ekki sýnt af sér sök
myndi félagið að jafnaði bera ábyrgð vegna tjónsins. Með hliðsjón af þessu
mætti til einföldunar umorða ofangreinda reglu á þann hátt að félaginu sé frjálst
að undanskilja tilteknar tegundir áhættu.183
Akvæði sem varða áhættuna eru yfirleitt orðuð sem jákvæð eða neikvæð til-
greining hennar.184 Hellner nefnir eftirtalda sex möguleika í þeim efnum:
1) Tilgreining atburða sem tryggingin tekur til. Sem dæmi má nefna ákvæði
um að undir trygginguna falli eldsvoði eða innbrot í skilmálum fast-
eignatryggingar og slys í skilmálum slysatryggingar.
2) Tilgreining atburða sem tryggingin tekur ekki til. Hér undir eiga t.d.
ákvæði í skilmálum fasteignatryggingar sem kveða á um að ekki sé bætt
tjón af völdum snjóflóða og ákvæði í skilmálum slysatryggingar sem
kveða á um að ekki séu bætt slys af völdum styrjaldar eða hemaðarað-
gerða.
3) Tilgreining tjóns sem tryggingin tekur til. Þannig gæti verið kveðið á um
að bætt sé altjón á skipi í skilmálum sjótryggingar og þjófnaður í skil-
málum innbústryggingar.
4) Tilgreining tjóns sem tryggingin tekur ekki til. Þannig gæti verið kveðið
á um það í skilmálum vélatryggingar að ekki sé bætt tjón sem felst í sliti,
sem leiðir af eðlilegri notkun, og að ekki verði bætt tjón vegna rispunar
á gleri í skilmálum glertryggingar.
5) Tilgreining fylgitjóna sem falla undir trygginguna. Sem dæmi má nefna
ákvæði sem kveða á um að bætt sé tjón vegna slökkvistarfa í skilmálum
brunatryggingar fasteignar og tímabundinn missir starfsorku vegna slyss
í skilmálum slysatryggingar.185
6) Undanþágur frá ábyrgð vegna meðvirkandi (samverkandi) orsaka tjóns.186
Að flokki 5) hugsanlega undanskildum má sjá ákvæði úr öllum ofangreind-
um flokkum í íslenskum vátryggingaskilmálum.
Skilmálaákvæði sem eingöngu varða vátryggingarfjárhæðina verða talin til
hlutlægra takmarkana á ábyrgð félagsins, eins og áður segir. Sem dæmi má
nefna ákvæði sem kveða á um að vátryggður skuli bera hluta tjóns síns sjálfur
og ákvæði sem tilgreina hámarksfjárhæð bóta.187 Slík tilgreining fellur hins
183 Sbr. Hellner, (1955), bls. 12 og Arnljótur Björnsson, (1986), bls. 38.
184 Schmidt, (1943), bls. 198 og Hellner, (1965), bls. 93.
185 Ætla má að ákvæði þessa efnis séu fátíð, enda tekur vátrygging til sennilegra afleiðinga vá-
tryggingaratburðar hvort sem þess er sérstaklega getið í skilmálum eða ekki, sbr. Lvngso. (1994),
bls. 190 og áfram. Þá mætti að öllum líkindum fella flokk 5) að einhverju leyti að undir flokk 3)
eða 4).
186 Hellner, (1965), bls. 94.
187 Loken, bls. 36-37.
98