Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Qupperneq 143

Því má velta fyrir sér hvort niðurstaða Hæstaréttar gangi jafnvel svo langt
að fela í sér að fómarlömb líkamsárása eigi ekki rétt til slysatryggingarbóta þar
sem halda má því fram að þau hafi slasast í handalögmálum. A það einkum við
um þá sem verða fyrir lrkamsárás en ná að verjast árásarmanninum að einhverju
leyti, enda þarf vart að deila um að þar hafa átt sér stað handalögmál. Segja má
að skýring Hæstaréttar á undanþáguákvæðinu falli ekki vel að þeim sjónarmið-
um sem búa að baki ófrávíkjanlegum reglum VSL og hafa það mikilvæga hlut-
verk að veita vátryggðum vemd gegn dulbúnum hegðunarreglum þegar hann
hefur ekki sýnt af sér sök.
Hér verður einnig að hafa í huga að hafi ætlun félagsins raunverulega ver-
ið sú að undanþiggja ábyrgð sinni öll slys sem verða við lrkamsárás eða önnur
ofbeldisverk, þá hefði félaginu væntanlega verið í lófa lagið að orða undanþág-
una á þann hátt. Sanngimisrök og andskýringarregla samningaréttar skjóta því
enn styrkari stoðum undir rétt vátryggðs að þessu leyti. Undanþága vegna handa-
lögmála er hins vegar annars eðlis en undanþága vegna allra ofbeldisverka, eins
og rakið er hér að framan, vegna hinnar sterku vísunar hugtaksins handalögmál
til hegðunar hins slysatryggða.
Það er síðan sjálfstætt álitaefni hvaða reglur VSL það eru sem telja má að
taki best til undanþáguákvæða vegna handalögmála. Þessi skilmálaákvæði falla
fremur illa að skilgreiningu 124. gr. VSL á hugtakinu varúðarreglur. Þá verður
tæplega talið að skilmálaákvæðin feli í sér umfjöllun um aukna áhættu í skiln-
ingi 121. gr. laganna. Er það einkum vegna þess að með aukinni áhættu í skiln-
ingi vátryggingaréttar er jafnan átt við nokkuð varanlega aukningu á þeirri
áhættu, sem tryggingin tekur til. Má telja að best fari á því að skýra ákvæðin
með hliðsjón af 18.-20. gr. VSL sem fjalla um þau tilvik þegar vátryggingarat-
burðinum er valdið af ásetningi eða gáleysi. Af því leiðir að félagið losnar ein-
ungis úr ábyrgð ef hinn slysatryggði hefur átt þátt í handalögmálunum (og þar
með valdið vátryggingaratburðinum) af stórkostlegu gáleysi eða ásetningi. Hafi
hinn slysatryggði einungis sýnt af sér einfalt gáleysi myndi félagið jafnan bera
fulla ábyrgð.317
Viðvíkjandi dómi Hæstaréttar skal áréttað að hér verður ekkert fullyrt um að
nokkru hefði breytt um niðurstöðu þessa tiltekna máls þótt Hæstiréttur hefði
skýrt umrætt undanþáguákvæði út frá reglum 18.-20. gr. VSL. Með hliðsjón af
þeim málavöxtum, sem Hæstiréttur leggur til grundvallar niðurstöðu sinni, má
raunar telja afar líklegt að félagið hefði allt að einu verið sýknað, þar sem telja
má að hinn slasaði hafi sýnt af sér stórkostlegt gáleysi í umrætt sinn. Það sem
skiptir máli er hins vegar skýring Hæstaréttar á undanþáguákvæði skilmálanna,
eins og áður segir, því nærri liggur að með því séu almennar líkamsárásir und-
anþegnar bótaskyldu slysatrygginga. Má telja ósennilegt að sá hafi verið til-
317 Hér á landi er enda lítið sem ekkert notuð heimild 2. mlsl. 20. gr. VSL þess efnis að semja megi
um að félagið dragi allt að 5% frá vátryggingarbótum ef vátryggingaratburði var valdið af einföldu
gáleysi.
137