Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Page 153

ur nefnilega til skoðunar vanræksla þess „sem skylt var að gœta þess, að varúð
þessi sé viðhöfð“ (auðkennt hér). Hins vegar segir þar ekkert um afhverju leiða
megi þá skyldu. Því má hugsa sér að slík skylda verði ekki aðeins leidd af að-
stæðum eða almennum reglum heldur einnig lögum eða ákvæðum skilmála.
Þannig nefnir Amljótur Bjömsson að mat á því til hverra fyrirmæli um varúð
ná fari fyrst og fremst eftir efni vátryggingarsamnings.349 Sindballe nefnir
einnig að í vátryggingarsamningnum verði kveðið á um hverjum beri að gæta
varúðarreglna. Þannig verði t.d. í sjótryggingum kveðið á um að vanræksla
skipstjóra á að gæta varúðarreglna skuli metin eftir 51. gr. FAL.350 Af umfjöll-
un þeirra Amljóts Bjömssonar og Sindballe verður hins vegar ekki ráðið hvort
lengra verði gengið en leiðir af almennum reglum um samsömun þriðja manns
og vátryggðs, þegar um vanrækslu varúðarreglna er að ræða. Vanræksla skip-
stjórans í dæmi Sindballe yrði t.d. að öllum lrkindum metin út frá 51. gr. FAL
óháð því hvort ákvæði þess efnis væri að finna í skilmálum. Skoðun hans er því
e.t.v. ekki svo frábrugðin þeirri skoðun Selmer, sem getið var hér að ofan, þeg-
ar öllu er á botninn hvolft.
Eins og sjá má af þeim ólíku sjónarmiðum sem hér vom rakin veltur niður-
staðan í raun á skýringu orðanna „sem skylt var að gæta þess, að varúð þessi sé
viðhöfð“ í 1. mgr. 51. gr. VSL. Telja má að fyrra sjónarmiðið hafi meira til síns
máls. Ákvæði 51. gr. VSL er ætlað að veita vátryggðum sérstaka vernd þegar
brotið er gegn varúðarreglum og greinin er ófrávíkjanleg að svo miklu leyti sem
frávik leiða til óhagstæðari niðurstöðu fyrir vátryggðan. Þá má telja það al-
mennt viðurkennt lögskýringarsjónarmið innan vátryggingaréttar að fremur
skuli velja þann skýringarkost sem er vátryggðum hagfelldari, leiki vafi á um
skýringu lagaákvæðis, ekki síður en á við um skýringu skilmálaákvæða. Með
hliðsjón af þessu má telja að löggjafinn hefði þurft að kveða á um það með
skýrari hætti ef ætlun hans var sú að veita félaginu heimild til að víkka þann
hóp sem skylt er að gæta varúðarreglna í skilningi 1. mgr. 51. gr. VSL umfram
það sem leitt verður af greininni sjálfri og aðstæðum hverju sinni. Þá er rétt að
hafa í huga að það kann að vera afar ósanngjamt í garð vátryggðs að félagið
verði laust úr ábyrgð vegna vanrækslu algjörlega óviðkomandi þriðja manns á
að gæta varúðarreglna, á grundvelli ákvæðis þess efnis í skilmálum. Þegar um
óviðkomandi aðila er að ræða hefur vátryggður eðli máls samkvæmt sjaldnast
nokkra möguleika á því að gæta þess að varúðarreglur séu virtar. Möguleikinn
á því að vátryggingaratburðurinn gerist í tengslum við brot gegn varúðarreglu
er því fyrir hendi þrátt fyrir ítrustu varkárni af hálfu vátryggðs. Væri félaginu
heimilt að víkka út þann hóp, sem skylt er að gæta varúðarreglna, jafnvel
þannig að hann næði til fjölda óviðkomandi einstaklinga, má sjá í hendi sér að
slík ákvæði ættu lítið skylt við „varúð“ eða möguleika þeirra sem tengjast hin-
um vátryggðu hagsmunum til að „gæta varúðar“. Niðurstaðan hér verður því sú
349 Arnljótur Björnsson. (1986), bls. 63.
350 Sindballe. (1948), bls. 105.
147