Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Síða 34

34
JÁKVÆTT STARFSUMHVERF I KENNARA – AUK IN V INNUGLEÐ I
t.d. hvort skilgreindur vinnutími dygði til þess að sinna þeim verkefnum sem starf-
inu fylgdu, um undirbúningsvinnu í skólanum og heima, vinnu að sumrinu og hug-
myndir um að festa vinnutíma kennara meira en verið hefur. Sett var fram tilgáta um
að samband væri milli vinnuálags kennara og kulnunar og að sá sveigjanleiki sem
kennarar hafa til að ráða undirbúningstíma og flytja vinnu frá sumartíma yfir á vet-
urinn kunni að valda því að þeir hafi ekki eins skýra tilfinningu fyrir vinnutíma sínum
og þeir sem vinna skýrt afmarkaðar vinnustundir, t.d. kl. 8–16. Þetta gæti leitt til þess
að þeir upplifðu meira vinnuálag og vakið þannig neikvæðar tilfinningar þeirra til
starfsins.
Líkan þeirra Leiter og Maslach um starfsumhverfi er nýlegt og virðast raunprófanir
vera stutt komnar. Maslach hefur stundað víðtækar rannsóknir á kulnun og þríþátta-
líkan hennar, sem er hluti af þessu nýja líkani, er margprófað og er talið hafa mik-
inn áreiðanleika og réttmæti (Schaufeli 2004; Maslach og Schaufeli 1993; Farber 1991).
Áhugi höfunda þessarar greinar á að nota þetta nýja líkan byggist á því að þeir hafa
áður notað þríþáttalíkan Maslach þar sem eingöngu er fengist við kulnun, sem er
neikvæð í eðli sínu. Við líkan þeirra Leiter og Maslach hafa bæði bæst tengingarnar
við mögulega orsakaþætti í starfsumhverfinu og andstæða kulnunar, þ.e. vinnu-
gleðin, sem höfundar kenninganna gera ráð fyrir að ríki hjá þeim sem eru nýir í starfi.
Höfundum greinarinnar fannst því áhugavert að prófa nýja spurningalistann, þótt
höfundar spurningalistans dragi ekki dul á að frekari vinna sé framundan.
Úttektargögnum Leiter og Maslach (2000) fylgir sérstakt reikniforrit sem reyndist
ónothæft vegna tæknilegra galla sem komu í ljós seint í vinnuferlinu. Því kusu höf-
undar greinarinnar að kynna niðurstöður með lýsandi tölfræði og fylgnitölum. Svör
við spurningum um viðhorf kennara til vinnutíma eru einnig sett fram með lýsandi
tölfræði.
Þátttakendur
Spurningalisti var lagður fyrir grunnskólakennara í tveimur sveitarfélögum vorið
2005. Þar störfuðu þá alls 584 kennarar í 537 stöðugildum í 14 grunnskólum. Alls bár-
ust 269 svör eða frá liðlega 46%. Ekki var um úrtak að ræða og svaraði því tæplega
helmingur heildarþýðis. Í öðru sveitarfélaginu var svörun tæplega 70% (188 svarend-
ur) og um 30% í hinu. Ákveðið var að fella fámennari hópinn út úr rannsókninni. Nið-
urstöður eiga því við um kennara í sex grunnskólum í einu sveitarfélagi. Þar störfuðu
þá 235 kennarar í 209 stöðugildum og tæplega 70% þeirra svöruðu.
Nánari lýsingar á aðferð og upplýsingar um þátttakendur er að finna í fyrstu grein
um niðurstöður þessarar rannsóknar frá 2005, sem birtist í tímaritinu Uppeldi og
menntun, 16. árgangi, 1. hefti 2007.
NIÐURSTÖÐUR
Hér verður gerð grein fyrir helstu niðurstöðum úr spurningalista þeirra Leiter og
Maslach ásamt svörum við spurningum rannsakenda um vinnutíma. Þegar skoðuð