Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Síða 38

38
JÁKVÆTT STARFSUMHVERF I KENNARA – AUK IN V INNUGLEÐ I
Þegar niðurstöður stjórnunarþáttanna fimm eru skoðaðar sést að samskipti og
samstaða hafa marktæk áhrif á tilfinningaþrot, þannig að svo virðist sem kennarar
viðhaldi betur starfsþreki sínu ef stjórnendur sinna þeim þáttum vel. Áfram þarf að
fara varlega í að túlka niðurstöður um hlutgervingu, eins og að framan greinir, en
þar sýna sömu þættir fylgni og varðandi tilfinningaþrot að þættinum verkstjórn við-
bættum. Enginn stjórnunarþáttanna sýnir marktæka fylgni við starfsárangur og engin
marktæk tengsl eru við þættina breytingar og þróun færni. Þessir þættir, eins og Leiter
og Maslach setja þá fram, skýra því ekki þá kulnun sem finnst meðal kennara.
Maslach og félagar (2001) benda einnig á að fyrstu skrefin í vinnu þeirra við að
skoða þætti starfsumhverfisins lofi góðu en séu ekki fullnægjandi, og þau virðast vera
enn styttra komin í að rannsaka og fjalla um stjórnunarþættina fimm. Þau hafa sett
fram hugtök og kenningar, en ekki nýjar rannsóknarniðurstöður þar sem þau raun-
prófa það.
Schaufeli og Bakker (2004) gagnrýna framsetningu Leiter og Maslach á kulnun
og vinnugleði sem andstæðum skautum á sömu vídd. Setja þeir við hana spurning-
armerki, einkum í ljósi umræðu um það hvort jákvæðar og neikvæðar tilfinningar
af þessu tagi séu beinlínis andstæður eða feli í sér mismunandi þætti. Einnig segja
þeir að gera þurfi nýjan spurningalista til að meta þetta, ekki sé hægt að nota spurn-
ingalista sem gerður var til að meta kulnun og snúa bara gildunum við. Þeir benda
enn fremur á skrif Russell og Caroll sem halda því fram með gildum rökum að jákvætt
og neikvætt tilfinningaástand sé óháð hvort öðru og því sé ekki hægt að setja það fram
sem tvö andstæð skaut á sömu vídd (í Schaufeli og Bakker, 1999).
Niðurstöður gefa til kynna að rúmlega 80% kennaranna vinni undirbúningsvinnu
aðallega í eyðum milli kennslustunda eða strax eftir kennslu. Það bendir til þess að
kennsla og undirbúningsvinna þeirra myndi að mestu samfelldan tíma. Það kemur í
raun á óvart hve fáir sögðust nota annan tíma (þrettán vinna á kvöldin og einn um helg-
ar), m.a. vegna athugasemda um kosti þess að geta tekið vinnuna með sér heim, nýtt
sveigjanleikann og ráðið því þannig, að einhverju leyti, hvenær hluta starfsins er sinnt.
Segja má að vinnutími kennara samkvæmt stundaskrá sé ósveigjanlegur en þegar
kennslutímanum lýkur er hann talsvert sveigjanlegur miðað við vinnutíma ýmissa ann-
arra starfsstétta. Niðurstöður gefa einnig til kynna að kennarar hafi jákvæð viðhorf í
garð sveigjanlegs vinnutíma og vilji standa vörð um hann, þótt þeir nýti sér það í litlum
mæli að vinna að undirbúningi á kvöldin og um helgar. Það bendir til þess að almennt
standi þeir vörð um skil milli starfs og einkalífs, en það hlýtur að teljast jákvætt.
Það vekur athygli hvað undirbúningstími kennaranna virðist misjafnlega langur,
frá einni og upp í sjö stundir að jafnaði á dag. Enn fremur er það athyglisvert hvað
hann er marktækt breytilegur eftir aldursstigum sem kennt er á.
Niðurstöður varðandi afstöðu til skilgreinds vinnutíma og svör um skilgreindan
viðverutíma og notkun á undirbúningstíma að sumri staðfesta vel þá tilgátu að vinnu-
tími kennara sé töluvert breytilegur. Því hlýtur oft að vera erfitt fyrir þá að gera sér
grein fyrir virkum heildarvinnutíma sínum. Þeir vinna misjafnlega lengi að daglegum
undirbúningi og á mismunandi tímum. Þá sinna þeir 150 tíma vinnuskyldu sumarsins
á mismunandi hátt og á ólíkum tímum. Samkvæmt svörum flytja þeir umtalsverðan