Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Síða 142

142
ÞRÓUN TEXTAGERÐAR FRÁ M IÐBERNSKU T I L FU L LORÐ INSÁRA
sjálfir voru í aðalhlutverki (sjá nánar í kafla um aðferðir). Sjónarhorn frásagnarinnar
var því jafnframt sjónarhorn sögumanns (fyrstu persónu frásögn), og burðarás textans
raunverulegir atburðir sem gerst höfðu í ákveðinni tímaröð og sögumaður gat haft til
halds og trausts við textagerðina. [Sjá dæmi 1 og 2 í 1. ramma].
1. rammi. Frásagnir
Dæmi 1. Rituð frásögn 11 ára drengs.
Einu sinni á ganginum þegar ég var að koma úr frímínótum [: frímínútum] þá
var mér hrint. Ég hrinti honum á móti. Hann hrinti mér aftur. Ég hrinti á móti.
Síðan hrinti hann mér aftur. Þá kíldi [: kýldi] ég hann.
Dæmi 2. Rituð frásögn 17 ára menntaskólastúlku.
Í páskafríinu síðasta var ég og vinkona mín að vinna í sjálfboðavinnu í kirkju
hér í bænum. Við vorum að selja miða á tónleika sem fóru fram í kirkjunni og
afhenda blóm og fleira. Kona sem oft er í kirkjunni við störf var þarna líka og sá
um að afgreiða kaffi og meðlæti sem var selt í hléinu. Eftir tónleikana var talað
við okkur vinkonurnar og okkur sagt að peningum [: peningar] sem komu inn
í kaffisölunni hefðu horfið þaðan sem konan hafði látið þá. Við vorum spurðar
hvort við hefðum séð einhvern á flækingi á meðan tónleikarnir stóðu yfir því
kirkjan var læst og enginn átti að hafa komist inn. Við sögðum auðvitað eins og
satt var að við hefðum setið og hlustað á tónleikana en komið nokkrum mín-
útum fyrir lok þeirra til að afhenda blóm í lokin og ekki orðið neins var [: varar].
Ekki veit ég hver málalokin urðu en líklegast er að konugreyið hafi hlaupið á sig
og ruglast þegar hún taldi saman peningana því það var ekki um neinar stórar
upphæðir að ræða. Að minnsta kosti varð ekki úr þessu neitt stórmál og enginn
sakfelldur.
Álitsgerðir hafa ekkert haldreipi af þessu tagi. Í þessari rannsókn voru þátttakendur
beðnir að fjalla almennt um vandamál af því tagi sem frásögn þeirra tók til. Hér er því
engu sögusviði eða tímaröð til að dreifa; inntak álitsgerða er tímalausar staðhæfingar,
tilgátur og alhæfingar, óháðar tilteknum persónum, stað eða stund, og svo umfjöllun
eða rök með og á móti hinum ýmsu sjónarmiðum. Höfundur stillir sér upp utan text-
ans – sjónarhorn hans er ópersónulegt. [Sjá dæmi 3 og 4 í 2. ramma].
2. rammi. Álitsgerðir.
Dæmi 3. Rituð álitsgerð 11 ára drengs
Það kemur fyrir að slagsmál komi [: koma] upp í bekkjardeildum. Þá oft fyrir
misskylning [: misskilning]. Til dæmis ef einhver rekst óvart á einhvern og hinn
dettur og heldur að honum hafi verið hrint viljandi.
Dæmi 4. Rituð álitsgerð 17 ára menntaskólastúlku
Eins og allir vita eru lög og reglur settar bæði í samfélaginu öllu og líka sérhæfðari
eins og reglur í skóla [: skólum], á vinnustöðum, opinberum stofnunum og á