Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Side 155

155
HRAFNHILDUR RAGNARSDÓTTIR
mátti kom í samræmi við þetta fram mikill og tölfræðilega marktækur munur á milli
unglingahópanna tveggja í hinum löndunum sex sem tóku þátt í rannsókninni Deve-
loping literacy in different contexts and different languages. Í flestum ef ekki öllum þeirra
var stærsta bilið einmitt á þessu aldursbili (Berman og Verhoeven, 2002; Berman og
Nir-Sagiv, 2007), en ekki á milli menntskælinga og fullorðinna eins og í íslenska hóp-
num. Nú hljóta sömu þroska- og læsisforsendur að vera fyrir hendi á Íslandi og ann-
ars staðar, og vegna viðleitni til að jafna áhrif aldurs annars vegar og skólastiga6 hins
vegar í löndunum sjö voru íslensku unglingarnir þar að auki einu til tveimur árum
eldri en þátttakendur af sama skólastigi í hinum löndunum. Þessar niðurstöður hljóta
því að vera nokkurt undrunarefni.
Þó ekki sé hægt að prófa beinlínis hvort jafnflókin fyrirbæri og menning þjóða og
áherslur í skólastarfi hafi áhrif á færni í málnotkun og textagerð vekur samanburð-
urinn á löndunum sjö upp áleitnar spurningar og vangaveltur. Er t.d. hugsanlegt að
aðrar tímasetningar á vaxtarsprettum í textagerð íslensku þátttakendanna skýrist að
einhverju leyti af ólíkum kennsluháttum hér og í samanburðarlöndunum á þessu
skólastigi7? Að meiri áhersla sé þar lögð á þjálfun í að kljást við krefjandi og flókna
texta og setja fram margs konar efni í samfelldu rit- og talmáli á síðustu árum skyldu-
náms en gert er á Íslandi? Það má vera ljóst að til þess að öðlast færni í að skilja
og tjá sig í samfelldri orðræðu um flókin og fjölbreytileg fyrirbæri, eins og reynir á
í þessari rannsókn, þarf ríkuleg tækifæri til að þjálfa sig í slíkri orðræðu. Þær raddir
heyrast hins vegar oft að kennsluhættir í efstu bekkjum íslenskra grunnskóla séu full
einhæfir og miðist um of við undirbúning nemenda fyrir einstaka, afmarkaða þætti
samræmdra prófa í 10. bekk. Ef marka má fyrstu niðurstöður rannsóknar sem Rúnar
Sigþórsson vinnur að um þessar mundir er þessi gagnrýni ekki úr lausu lofti gripin.
Rannsókn Rúnars (sjá m.a. Rúnar Sigþórsson, 2006) tekur m.a. til áhrifa samræmdra
prófa á kennsluhætti og viðfangsefni nemenda í síðustu bekkjum íslenskra grunn-
skóla og hættunnar á að tekið sé meira mið af prófaundirbúningi en langtímamark-
miðum menntunarinnar. Kennsluhættir stjórnist af því sem er sýnilegt og afmarkað
– svo sem málfræði, stafsetning, rétt mál og rangt – en útundan verði lesskilningur
og þjálfun í málflutningi í samfelldu máli, sem eru óáþreifanlegri og erfiðari í prófun.
Endanlegar niðurstöður Rúnars liggja ekki fyrir, en hann telur sig þó sjá þess skýr
merki að í fyrsta lagi fái inntaksþættir Aðalnámskrár í íslensku mjög mismikla athygli
í samræmdum prófum í 10. bekk, og málfræði og stafsetningarkennsla vegi síðan enn
þyngra í íslenskukennslu skólanna en sem svarar vægi þeirra í samræmdu prófunum.
Um kennsluhætti og efnisval segir Rúnar m.a.:
6 Í hinum löndunum ljúka unglingar stúdentsprófi einu eða tveimur árum fyrr en á Íslandi.
7 Þar eð þetta er þversniðsrannsókn er ekki hægt að útiloka þá skýringu á „stöðnuninni“ í orðræðu-
færni á milli 14 og 17 ára aldurs að síðarnefndi hópurinn hafi einfaldlega verið slakari en hinir
hóparnir – honum hafi jafnvel farið mikið fram frá því þeir voru sjálfir í 8. bekk. Takmarkanir þver-
sniðsrannsókna felast m.a. í því að ekki er hægt að útiloka að skýringin sé af þessum toga – til þess
hefði þurft langsniðsrannsókn þar sem sömu einstaklingum er fylgt eftir milli ára. Hins vegar er
fátt sem bendir til annars en að í menntaskólahópnum séu þvert á móti mjög góðir nemendur: Þeir
luku allir samræmdum prófum með bestu einkunn árinu áður, auk þess sem óbirtar niðurstöður
greiningar á málfræði-, stafsetningar- og málfarsvillum í þessum sömu textum sýna að þar standa
þeir mjög vel að vígi.