Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 71

Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 71
6g Stóísk siðfræði og náttúruhyggja ytri gæða, bæði vegna þess að skelfileg áföll geti útilokað farsæld og af því að ytri gæði séu nauðsynleg fyrir sjálfa tilurð dyggðarinnar. Stóumenn halda því hins vegar fram, sem frægt er orðið, að versta veraldlega pína geti ekki komið í veg fyrir farsæld vitringsins, jafnvel þó að skynsemin bjóði honum að taka eigið líf þar sem hann hafi ekkert af því sem er í samræmi við náttúruna. Kostur þess að reka fleyg á milli þess sem er gott og alls hins sem er hlutlaust felst í því að farsæl manneskja, sem hlýtur þá að vera fuUkomlega skynsöm og dyggðug, er algerlega ónæm fyrir öllu sem kemur að utan. Hún er óhagganleg í sjálfræði eigin farsældar. Þess vegna segja stóumenn iðulega að einungis vitr- ingurinn sé sannarlega frjáls. Zenon skilgreinir reyndar farsæld einnig sem „gott flæði lífsins"38 og reynir þannig að tjá þá jákvæðu hugarró sem fylgir farsældinni. Hins vegar er fórnarkostnaður kenningarinnar nokkur. Það gengur gegn innsæi okkar að ómæld þjáning og gæfuleysi geti ekki hnikað farsæld hins dyggðuga. Staða þeirra viðfanga sem við kölluðum hlutlaus er athyglisverð. I vissum sldln- mgi skipta þau engu máli fyrir dyggðuga manneskju. Það breytir engu fyrir hana hvort hún er rík eða fátæk, heilbrigð eða heilsulaus, eða yfirleitt án alls þess sem er hlutlaust, hvort sem það er í samræmi við náttúruna eða ekki. Hlutlaus við- föng eru hvorki góð né vond. En í öðrum skilningi skipta þau máli fyrir dyggð- uga manneskju, því rétt breytni hennar, sem er viðeigandi breytni okkar hinna, felst í því að velja þá hluti sem eru í samræmi við náttúruna samkvæmt boðum skynseminnar. Stóumenn gera tilraun til þess að skýra hugmyndina með því að einskorða markmiðið við hið skynsamlega val sjálft og fjarlægja það viðfangi vals- ins, hinu hlutlausa. Vitaskuld var þessum hugmyndum ekki tekið með þögninni. Erkifjendur þeirra komu úr herbúðum Akademíunnar sem Platon hafði stofnað en var á þessum tíma vettvangur efahyggju. Þar fór Karneades fyrir. Hann færði rök gegn þeirri skoðun stóumanna að markmiðið fælist í skynsamlegu vah hluta sem eru i samræmi við náttúruna. Hann bendir (réttilega) á að samkvæmt stóumönnum skipti það engu máli fyrir skynsemina í valinu hvort sá sem velur öðlist í raun það sem hann velur og er í samræmi við náttúruna. Síðan bendir hann á að skynsemin í valinu hljóti að velta á því að miðað sé á markmiðið. En valið miðar aðeins á þá hluti sem eru í samræmi við náttúruna, þótt það sé ekki markmiðið að öðlast þá. Hafa þá stóumenn tvenns konar markmið, að velja og að öðlast? Gagnrýni Karneadesar kallaði fram nýja greiningu á vandamálinu og ný svör. Cicero segir: „við verðum í upphafi að fjarlægja þá villu að ætla að til séu tvö endanleg mark- mið. Því ef markmið manns væri að miða spjóti eða ör beint á eitthvað, þá myndi það samsvara kenningu okkar um hin endanlegu gæði ef hann gerði allt sem hann gæti til að miða beint. Eftir þessari h'kingu að dæma ætti að gera allt til að miða beint. Eigi að síður væri það markmið hans að gera allt til að ná markmiði S1’nu [...] en að hann hæfði markið væri eins og eitthvað sem ætti að velja [...].“39 Kandamálið sýnir í hnotskurn hugmynd stóumanna um að markmið lífsins sé 38 Stobajos 2.77. 39 Um endimörk góðs og ills 3.22. Um rökin gegn stóumönnum, sjá Striker 19963: 241-48.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.