Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 100

98
Guðbjörg R. Jóhannesdóttir og Sigríður Þorgeirsdóttir
að slá því fram að fegurðin gæti bjargað heiminum. Þessir höfundar benda á
mikilvægi fagurfræðilegs uppeldis og það ætti að kenna okkur að fegurð æfir
okkur m.a. í því að setja eigið sjálf til hliðar og veita hinum eða hinu fulla athygli
sem sjálfstæðri veru eða tilvist. Fegurðarreynsla er enn fremur eitthvað sem við
leitumst við að upplifa aftur þannig að við förum ósjálfrátt að leita að fegurð í öllu
og öllum. Er þá ekki hægt að læra af reynslunni af fegurð að bera virðingu fyrir
allri þeirri fegurð sem við getum séð hvar sem við leitum ef við viljum: í annari
manneskju, orðum hennar og athöfnum, í náttúrunni, í samfélaginu?
Ef þessi skilningur á fegurð er hafður að leiðarljósi er Ijóst að hverju samfélagi
og einstaklingi er líklega hollt að veita fegurð mun meiri athygli. Fegurð er ekki
einungis uppspretta ánægju og hluti af hamingju manna. Fegurð getur hjálpað
okkur að þróa með okkur dýpri siðferðisvitund (þótt hún ein og sér dugi ekki til),
og hún getur einnig hjálpað okkur að skapa betri samfélög vegna þess hvað fagur-
fræðilegir þættir hafa djúp áhrif á líðan okkar í amstri dagsins.
I bók sinni Sensibility and Sense: TheAesthetic Transformation of the Human World
gerir Arnold Berleant hið fagurfræðilega að kjarnanum í hugleiðingum sínum
um mannlega tilvist.18 Að hans mati leikur hið fagurfræðilega mikilvægt hlutverk
í allri mannlegri reynslu og í bókinni leitast hann við að varpa ljósi á merkingu
og mikilvægi þessarar reynslu. Þessi útvíkkun fagurfræðilegrar slrynjunar með því
að líta á hana sem vídd í margs konar skynjun tekur upp hina upprunalega merk-
ingu gríska orðsins aisthesis. Hið fagurfræðilega er hrein og milliliðalaus skynjun
okkar á veruleikanum, og slík skynjun er upphafspunktur allrar okkar þekkingar
og gilda. Oll okkar gildi, siðferðileg, félagsleg og pólitísk, hafa samkvæmt þessum
skilningi á aisthesis fagurfræðilegan undirtón vegna þess að upphaf allrar reynslu
og hugsunar felst í beinni skynjun okkar á veruleikanum. Skynjun er auðvitað
aldrei algerlega bein og milliliðalaus; hún rennur alltaf í gegnum margbreytilegar
síur menningar og merkingar. En fagurfræðileg skynjun er eins hrein og skj'njun
getur orðið vegna þess að á hinu fagurfræðilega augnabliki eru skilningarvit okkar
algerlega opin íyrir því að skynja hlutina eins og þeir eru án nokkurrar vísunar til
okkar eigin hagsmuna eða fyrirframgefnu hugmynda um þá.
Þörf og þrá
„Eigin hagsmunir“ vísa í samhengi þessarar fagurfræðilegu slrynjunar í beinar
þarfir okkar sem við leitumst við að fullnægja. Þess vegna er nauðsynlegt að greina
á milli fullnægju þarfa annars vegar og þrár hins vegar. Þráin eftir fegurð telst til
hagsmuna að því leyti sem hún er liður í vellíðan og hamingju, en hún er ekki
þörf í þrengri skilningi sem hefur meira með stjórn og eignarhald að gera. Þráin
gefur sig einhverju öðru á vald, líka vegna þess að hún hrífst með og af því. Að
því leyti er hún borin uppi af ást til hins fagra. Hugsanlega er það eini mögulegi
tengiliður fagurfræði og siðfræði. Það er ekki fegurðin sjálf sem fær okkur til
þess að reyna að gera heiminn betri, heldur upplifun af fegurð hans sem vekur
18 Berleant 2010.