Hugur - 01.06.2011, Side 120

Hugur - 01.06.2011, Side 120
n8 Martin Heidegger Frá fornu fari hefur frumspekin kveðið sér hljóðs með setningu sem vissulega er margræð: ex nihilo nihilfit, úr engu verður ekkert. Þótt neindin sjálf verði aldrei að eiginlegu vandamáli þegar fjallað er um þessa setningu, þá færir hún þó, í samræmi við viðhorfið til neindarinnar hverju sinni, hinn ríkjandi grundvallarsldlning á því sem er í orð. Hin forna frumspeki skilur neindina í merkingu þess sem ekki er, þ.e. sem ómótað efni sem sjálft getur ekki tekið á sig svipmót (eidos) þess sem er. Það sem er, er hin sjálfskapaði skapnaður, sem sýnir sig sem slíkur í mynd (ásýnd). Uppruni, réttmæti og takmörk þessarar hugmyndar um veruna eru jafn lítið rædd og neindin sjálf. Kristin kenning afneitar aftur á móti sannleika setningarinnar ex nihilo nihilfit, og gefur þar með neindinni breytta merkingu sem algerri fjarveru þess sem er utan guðs: ex nihilo fit - ens creatum. Neindin verður nú að andheiti við það sem eiginlega er, við summum ens, að guði sem ens increatum. Einnig hér gefur útlegging neindarinnar vísbendingu um grundvallarskilninginn á því sem er. Hin frumspekilega umfjöllun um það sem er heldur sig samt á sama plani og spurningin um neindina. Spurningarnar um veruna og neindina sem slíkar Uggja báðar niðri. Þess vegna er enginn gaumur gefinn að þeim vanda, að ef guð skapar úr neindinni, þá hlýtur einmitt hann að geta tengst neindinni. En ef guð er guð, þá getur hann ekki kannast við neindina, ef hið „algera" á að útiloka allt neikvætt á annað borð. Þessi grófa sögulega upprifjun sýnir neindina sem andhugtak við það sem er í eiginlegum skilnigi, þ.e. sem neitun þess. En jafnharðan og neindin verður með einhverjum hætti að vandamáli, fær þessi andstæða ekki aðeins skýrari merkingu heldur vaknan fýrst hin eiginlega frumspekilega spurning um veru þess sem er. Neindin er þá eldd lengur hin óalcveðna andstæða þess sem er, heldur afhjúpar hún sig sem tilheyrandi veru þess sem er. „Hrein vera og hrein neind eru sem sagt það sama.“ Þessi setning Hegels (Wis- senschaft derLogik, I. bók, WWIII, bls. 74) á fullan rétt á sér. Vera og neind heyra saman, en ekki vegna þess ,að báðar - séð út frá hugsunarhugtaki Hegels - eru jafn óskilgreindar og ómiðlaðar -, heldur sökum þess að veran sjálf er í eðli sínu endanleg og opinberar sig aðeins í yfirstigi tilverunnar sem er haldið út í neind- ina. Ef spurningin um veruna sem slíka er á annað borð hin alltumlykjandi spurn- ing frumspekinnar, þá reynist spurningin um neindina vera af því tagi að hún umvefur heild frumspekinnar. En spurningin um neindina spannar um leið heild frumspekinnar að svo miklu leyti sem hún neyðir okkur til að standa frammi fyrir vandanum um uppruna neitunarinnar, þ.e. í raun frammi fyrir ákvörðuninni um réttmæti drottnunar „rökfræðinnar" í frumspekinni. Gamla setningin ex nihilo nihilfit öðlast þá aðra merkingu, sem varðar veru- vandann og hljóðar svo: ex nihilo omne ens qua ensfit. I neind tilverunnar kemur það sem er í heild fyrst til sjálfs sín eins og því er eiginlegt, þ.e. á endanlegan hátt. Hvernig hefur þá spurningin um neindina, ef hún er frumspekileg, sett spyrjandi tilveru okkar í spurn? Við lýsum tilveru okkar, eins og við upplifum hana hér og nú, með því að segja að hún sé ákvörðuð af vísindunum. Ef tilvera okkar, ákvörðuð
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.