Hugur - 01.06.2011, Blaðsíða 142

140
Ritdómar
við rannsóknir á dauða og fæðingu. Benda
þær á að hugtökin „margræðni“,„tvíræðni“
og „þversögn" bjóði upp á hugtakakerfi
sem geti nýst við að tala um þessa flóknu
viðburði lífsins.
Umfjöllunarefni bókarinnar er, eins og
titillinn ber með sér, upphaf og endalok
lífsins frá sjónarhóli þess kvenlega; hug-
tökin um fæðingu og dauða eru í senn
rýnd í ljósi þess hvernig þau hafa verið
skilgreind með hliðsjón af kvenleika í
gegnum tíðina og hvernig þær skilgrein-
ingar eru tvíræðar. Ahersla á líkamleika,
tengsl og tilfinningar sem í heimspeki
fyrri tíma þóttu síðri að tign en vitsmunir,
sjálfræði og sálin, varpar nýju ljósi á dauða
og fæðingu í kenningum heimspekinga
síðari tíma. Höfundar bókarinnar taka
fyrrnefnt þema fýrir á þeim grundvelli og
vinna úr því hver á sinn hátt þannig að úr
verður heilsteypt verk sem er fjölbreytt en
heldur sig um leið innan umfjöllunarefn-
isins. Bókinni er skipt í jafn marga hluta
og höfundar bókarinnar eru og hver hluti
hefur sína yfirskrift.
Robin May Schott skrifar inngangs-
kaflann ásamt tveimur næstu köflum í
fyrsta hluta sem ber yfirskriftina „Stjórn-
mál samfélags" („Politics of Community").
Hún byrjar á því að fjalla um kynferðis-
legt ofbeldi og fórnir út frá sögulegum
og pólitískum skilningi. Schott veltir fyrir
sér hvers vegna ofbeldi gagnvart konum
hefur leikið eins stórt hlutverk og raun
ber vitni í frásögnum sem tengjast stór-
viðburðum sögunnar. Hún bendir á fjórar
sögur sem m.a. tengjast stofnun Rómar-
borgar og mikilvægum atvikum í sögu
gyðinga. I þessum frásögnum er konum,
einni eða fleirum, fórnað, misþyrmt eða
nauðgað, verknaðir sem hafa úrslitaáhrif
varðandi framgang viðkomandi þjóðar
en vekja upp hrylling hjá lesandanum.
Schott bendir einnig á þá áhugaverðu
staðreynd að ofbeldi hefúr leikið gífur-
lega stórt hlutverk við löggjöf gegnum
tíðina. Nauðganir hafa heldur ekki stöðv-
ast, þær virðast fylgja öllum styrjöldum
sem Schott veltir fyrir sér í þriðja kafla
bókarinnar og fær til þess hjálp frá heim-
spekingunum Hönnu Arendt og Giorgio
Agamben. Eftir þá yfirferð bendir Schott
á að hin nánu tengsl milli nauðgana og
styrjalda gefi til kynna flókið samband
milli mannslíkamans og hins pólitíska
heims og gerir lítið úr þeim hugmyndum
að fæðing og dauði séu einungis náttúru-
legir viðburðir sem þurfi ekki að setja í
samhengi við stjórnmál heimsins (65).
Sara Heinámaa tekur við keflinu
af Schott og skrifar næstu þrjá kafla
inn í annan hluta sem ber yfirskriftina
„Fyrirbærafræði dauðleika og getnaðar"
(„Phenomenologies of Mortality and
Generativity“) og vinnur þar með hug-
tökin fæðingu og dauða út frá tilvistar-
speki og fyrirbærafræði. Vangaveltur sín-
ar tengir Heinámaa m.a. við kenningar
Kierkegaards, Beauvoir, Husserls, Heid-
eggers, Levinas og Arendt. Eitt af því
sem Heinámaa bendir á er hversu tengdar
kenningar Beauvoir og Kierkegaard eru
þegar kemur að kenningum um dauðann.
Einnig ræðir Heinámaa kenningu Heid-
eggers um dauðann, veruna andspænis
dauðanum og lokakafla sinn byggir hún
aðallega á gagnrýni Levinas og Arendt
á Heidegger, skoðar ólíkar leiðir sem til-
vistarspekingar og fyrirbærafræðingar
hafa farið í því að reyna að leiðrétta eða
bæta greiningu Heideggers á dauðleika
manneskjunnar.
Sigríður Þorgeirsdóttir skrifar næstu
tvo kafla bókarinnar í þriðja hlutann
undir yfirskriftinni „Heimspeki lífsins
hjá Nietzsche" („Nietzsche’s Philosophy
of Life“) og skoðar fæðingarhugmynd-
ir hans meðal annars út frá greiningum
Arendt og Kristevu. Sigríður heldur því
fram að þungamiðja í heimspeki Nietzsc-
hes hverfist um fæðinguna og telur m.a.
að með kenningum sínum um fæðinguna
hluti hann sundur viðteknar hugmynd-
ir um muninn á kynjunum, geri lítið úr
hugmyndum tilvistarspekinnar og opni
þar með fyrir möguleikann á breytingu