Helgafell - 01.09.1944, Page 154

312
HELGAFELL
brotum á sundurtættum vígvöllum í Belleau-
skógi árið 1918. Hann fær holsár af sprengju-
broti og fellur. Hörmulega litlar líkur eru fyrir
því, að hann lifi af. Annar hvor maður, sem
særist þannig, er dauðadæmdur. Svo hættuleg
voru holsár, að jafnvel í. orustunni við
Dunkirk vantaði minnst á, að 50% þeirra,
sem holsár hlutu, ættu ekki batavon. En tveim
árum síðar, eftir orustuna við Salómonseyjar,
sýndu skýrslur læknanna, að aðcins 20% þeirra
voru banvænir.
í fyrri heimsstyrjöld drápu keðjusýklar þrjá
af hverjum fjórum særðum mönnum, sem ekki
varð bata auðið, en sárin sjálf drógu aðeins einn
þeirra til dauða. Nú bjarga læknarnir svo mörg-
um særðum mönnum með hjálp fjölda súlfa-
lyfja, að það gengur kraftaverki næst.
Tólf ára drengur lá á spítala í Washington
árið 1936 og virtist dauðadæmdur. Hann þjáð-
ist af heilahimnubólgu, en fram að þeim tíma
hafði hún orðið að bana 99% þeirra, sem sýkt-
ust. Þetta var skömmu fyrir jólin. Tveim dög-
um fyrir jól var honum gcfinn skammtur af
sulfanilamidi, er þá var orðið þekkt lyf,
en lítið notað. Þetta reyndist vera dýrmæt
jólagjöf, ckki drengnum einum, heldur öllu
mannkyni. Fáum vikum sfðar var hann albata.
Síðan hefur dánartala af þcssum sjúkdómi
lækkað um helming.
Sulfanilamid, sulfapyridin, sulfatiasol, sulfa-
diazin og sulfaguanadin gefa vonir um, að
undralækningum fyrir kraft þeirra fari sífjölg-
andi, eftir því sem rannsóknum á þessum
læknisdómum miðar áfram. Læknar benda á,
að sulfalyfin drcpi ekki sjálf sýklana, heldur
hindri fjölgun þeirra, unz varnartæki líkam-
ans færast í aukana og ganga af þeim dauð-
um. Að vísu koma fyrir sjúkdómstilfelli, sem
lyfin vinna ekki á, og stöku sinnum vill til,
að þau reynist ekki hættulaus, en með þeim
hefur þó tekizt að ná sæmilegum tökum á
nærfellt öllum sjúkdómum, sem keðjusýklar
valda.
Þrjú eru vopnin, sem eiga nú drýgstan þátt
í sigrum lífsins á síðustu tímum, en þau eru
þessi: Blóðvatn við taugaáföllum og blóðmissi,
sulfalyf og skipulögð barátta lækna.
í öllu gumi og glamri styrjaldaráranna um
nýtækni, hefur verið furðu hljótt um blóð-
vatnið, en það er þó hinn bezti læknisdómur
við taugaáföllum, sem áður hindruðu hand-
læknisaðgerðir. I fyrri heimsstyrjöldinni biðu
bana um 60% þeirra, er hlutu höfuðsár. í
Afríkuherferðinni í þessari styrjöld tókst að
koma dánartölunni niður í 9%.
Læknavísindin hafa afrekað meira en að
halda blaktandi lífi í sundruðum og afskræmd-
um líkama. Stundum hefst harmleikurinn þá
fyrst í grimmri nekt, er lækninum hefur tek-
izt að græða sárin, sem dregið hefðu til dauða
án hjálpar hans. Sumir cru svo herfilega lim-
lestir og afskræmdir, að þeir hefðu fremur kos-
ið dauða en líf. Brunasár verða þannig mörg-
um að æviböli. Moluð bein og tættir vöðvar
valda þungbærum líkamslýtum.
Lýttir menn og limlestir hafa nú á styrjald-
arárunum streymt til smábæjar á afskekktum
stað í Englandi, til þess að fá þar meinabæt-
ur. Aðgerðir þær, sem þeir hafa hlotið þar,
eru einhver glæsilegasti vottur um snillitækni
herlækna nú á dögum. Flugmaður frá Banda-
ríkjunum kom þangað örvilnaður með sund-
urtætt nef, og fór þaðan með nýtt nef, miklu
fallegra en það, scm hann hafði áður. Þangað
hafa komið menn, sem höfðu misst augna-
lokin, þau höfðu brunnið eða rifnað af. Þeir
fengu ný augnalok úr skinnsneplum, sem
flegnir voru innan af handleggjunum. Nýjar
hendur, nýjar augabrúnir, ný andlit fyrir
gömul. Menn, sem þorðu ekki að líta í
spegil, menn, sem höfðu misst móðinn og
flúið samfélag annarra, gefið upp alla von um
að verða sjálfbjarga, verða færir um að lifa og
unna, hafa bjargazt frá örvæntingu og ör-
kumlum, þeim hefur verið gefinn nýr lík-
ami og nýtt líf.
Þekking sú, sem læknavísindin hafa
öðlazt á styrjaldarárunum, og kemur að not-
um gegn útbreiðslu farsótta, verður þó frið-
sömum borgurum dýrmætust. Það hefur ver-
ið staðreynd í hernaði, að sýklar hafa drepið
fleiri hermenn en vopnin, þótt þeir séu ekki
taldir með, sem hlaupa í sár og valda þannig
bana. Doktor Hans Zinsser, sem ritað hefur
um smitbera útbrotataugaveikinnar, lúsina,
kemst þannig að orði: „Hermenn hafa sjald-