Helgafell - 01.09.1944, Síða 163

LISTIR
321
ið af stað á því herrans ári 1819, er
hver langhundurinn á fætur öðrum
var ritaður til höfuðs henni af óstjórn-
legum æsingi. Þær viðtökur sýna ljós-
lega, hvílíkt vald listskólahefðin hafði
yfir öllum þorra málara engu síður
en alþýðu manna við upphaf 19. ald-
ar. En þrátt fyrir þann aðsúg, sem að
myndinni var gerður, varð hún mörg-
um listamanni hvöt til að losa sig und-
an oki akademísins og halda áfram
tilraunum um margs konar nýbreytni,
bæði í meðferð myndarefna og vali
þeirra.
Eitt af því sem rómantískunni hef-
ur verið fundið til foráttu, var sú hneigð
hennar að sneiða hjá viðfangsefnum
úr daglegu lífi, en einskorða Sig, að
heita mátti, við fjarlend efni og jafn-
vel órakennd. Að þessu leyti er súr-
realisminn skilgetinn arftaki róman-
tískunnar á 19. öld.
Með Eugene Delacroix rís öldufald-
ur rómantískunnar hæst. Hann var
mjög nákominn þeirri stefnu alla ævi,
þótt honum væri lítið um gefið að vera
eignaður henni. Hann var hámenntað-
ur maður, viðkvæmur og örgeðja,
þunglyndur og fáskiptinn. í list sinni
einni gaf hann ofurmagni tilfinning-
anna lausan taum. Um litameðferð
voru myndir hans allajafna undir rík-
um áhrifum frá Rubens, en einnig hef-
ur hann þar lært nokkuð af Constable.
Hann skrapp til Marokkó árið 1832,
og þar opnuðu hin skörpu skil ljóss
og skugga honum nýja sýn og skilning
á fjölbreytni í meðferð lita.
Sannrómantísk viðhorf koma mjög
ljóslega fram í myndinni Helstríð
GriJiJilands eftir Delacroix. Dálæti
romantískunnar á Grikklandi var ekki
tengt menningu Forn-Grikkja, heldur
þjóðfrelsisbaráttu hins nýja Grikk-
lands. Byron orti um þessa frelsisbar-
áttu alkunn og ódauðleg ljóð. Það er
athyglisvert, hversu greinileg áhrif frá
brezku rómantísku stórskáldunum, By-
ron, Keats og Shelley, koma fram í
myndlist frönsku rómantíkaranna.
För Delacroix til Marokkó hafði
ekki aðeins vakið hann til skilnings
á nýjum reglum um meðferð lita, held-
ur og til áhuga á myndarefnum af fjar-
lendum, austrænum toga.
I myndinni Alsírs\ar \onur er
brugðið ljósi yfir atriði úr heimilislífi
Araba. Myndin er úr heilum flokki
málverka um þetta efni og sérlega at-
hyglisverð, eigi aðeins vegna efnisvals-
ins, heldur og þeirra blæbrigða ljóss
og lofts í blöndun litanna, er rekja
má beint til Rembrandts. En Delacroix
varð einmitt öðrum fremur til að stuðla
að því að gera list Rembrants kunna
að nýju og leiða hana til vegs, eftir
að verk þess höfuðsnillings höfðu leg-
ið í þögn og fyrnsku um rúmt aldar-
skeið.
Á 2. fjórðungi 19. aldar komu við-
horf rómantískunnar þó ekki aðeins
fram í ástundun fjarlendra myndar-
efna, heldur fylgdi þeim einnig nýr
listaráhugi gagnvart ríki náttúrunnar,
og þá einkum landslagi. Landslags-
myndlist hafði átt litlu gengi að fagna
í Frakklandi, síðan Claude leið, á 17.
öldinni, en þó hafði minniháttar, klass-
ísk myndhefð af því tagi haldizt æ síð-
an og fram á 19. öldina. En nú tók
hópur listamanna, er nefndur var Bar-
bizonhreyjingin (vegna þess, að þeir
höfðu einkum bækistöðvar í Barbizon,
í grennd við París) að ,,hverfa að nýju
til náttúrunnar“, af markvísum ásetn-
ingi, þótt þeir væru engu að síður
fremur rómantískir en raunsæir í skoð-
unum. Corot var merkasti listamaður-
inn í þessum hópi.
Corot var vel efnum búinn, málaði
eingöngu sér til skemmtunar og lét sig
engu skipta gagnrýni né listartízkur.
Hann notaði undurblæfína, silfurbjarta
liti í mörgum verka sinna. Þessar
myndir eru að sönnu gæddar klassísku
heiði og jafnvægi, en þó eru hin sér-
HELCAFELL 1944
21