Helgafell - 01.09.1944, Side 192

350
HELGAFELL
Og hann bætir við:
' i ?
i *
Svo kvað á hausti
hrímgrundar sjöt,
kynlanda kærstum
þá er kveðju flutti,
vitandi víst
um vingjöf þína,
dulin, hvað dvaldi
dýrgrip á leið.
En kvæðið endar, eins og allir vita, á þessu
fagra og yndislega erindi:
Þá væri launað,
ef þú líta mættir
ásján upp lyfta
ungrar móður,
þar sem grátglaður
guði færir
barn sitt bóndi
að brunni sáttmála.
I fjórða árgangi Fjölnis er ennfremur lýsing
á skírnarfontinum eftir Jónas Hallgrímsson, og
segir þar m. a. svo um aðdraganda gjafarinnar:
,,1825 fór Thorvaldsen að hugsa um að senda
Íslandi eitthvað eftir sig. Hann var þá nýkom-
inn til Rómaborgar norðan úr Danmörku, og
hefur líklega ætlað að sýna Dönum, hvort hann
væri með öllu búinn að gleyma föðurlandi sínu,
þó þeir hefðu haft mikið við hann“. Mér finnst
það miður, að í jafn ágætu og ýtarlegu riti um
Bertel Thorvaldsen sem því, er að ofan grein-
ir, skuli ekki vera getið þessarar ritgerðar eða
ljóða Jónasar Hallgrímssonar, og það því frem-
ur sem þar eru tilgreindir ýmsir aðrir, sem
ortu til listamannsins, og þeirra á meðal Finn-
ur Magnússon prófessor, sem var að vísu hinn
mesti ágætismaður, en ekki skáld að sama skapi.
Líklega hefur höfundurinn litið svo á, að allt
þetta væri kunnara en svo, að það væri frá-
sagnar vert, og er nokkuð til í því. En ljóð
Jónasar til Thorvaldsens eru ekki aðeins merki-
leg fyrir þá sök, að þau eru einn fegursti óður,
sem listamanni hefur verið sunginn, heldur
vitna þau einnig um það, að öllum Islend-
ingum var á þessum tíma ljóst, að þeir máttu
eigna sér hann, og gerðu sér far um að halda
því á loft, að hann var íslendingur. Af kvæð-
um og umsögn Jónasar má einnig sjá, að Ber-
tel Thorvaldsen hafi sjálfum verið ljúft að halda
fram hinum íslenzka uppruna sínum, enda ber
heimildum saman um, að hann hafi að jafn-
aði kynnt sig sem íslending, og í Róm gekk
hann tíðum meðal þarlendra manna undir
nafninu Islendingurinn, il lslandese.
Þegar alls þessa er gætt, má það heita furðu-
legt, hversu Islendingar hafa á síðari tímum
verið tómlátir um tilkall sitt til Bertels Thorvald-
sens. Hvort sem hann kann að vera fæddur
úti á Skagafirði, eins og skagfirzkar sagnir
kváðu herma, eða í Kaupmannahöfn, verður
hvorki faðerni hans né ætterni listar hans með
nokkru móti véfengt, og ég ætla, að mörgum
verði, eftir lestur þessarar ævisögu, Ijósara en
áður, að það er óþarft fordildarleysi af Islend-
ingum að afsala sér þessum ágæta landa sín-
um til annarra, þegjandi og hljóðalaust. Ein-
hverjir ánægjulegustu kaflarnir í riti Helga
Konráðssonar eru þeir, sem fjalla um Islend-
inginn Bertel Thorvaldsen og viðhorf samtíð-
armanna til hans. Höfundur bókarinnar grein-
ir fjölmargar og merkilegar heimildir fyrir því,
að í augum þeirra var Thorvaldsen íslending-
ur. Jafnvel höfuðskáld Dana, Oehlenschlager,
kallar hann ,,Þór frá Islandi", en Thorvaldsen
var einatt í gamni kallaður Þór meðal kunn-
ingja sinna, og sjálfur hafði hann hamar Þórs
í merki því, er hann gerði sér. Stórskáldið
sænska, Tegnér, og þýzka skáldið alkunna,
Fr. de la Motte Fouqué, ávarpa hann báðir
sem Islending í kvæðum sínum. ,,Eftir að ég
kynntist íslendingum, skildi ég, hví Thorvald-
sen var svo fáorður og gagnorður. Það var kyn-
fylgja hans frá íslenzkum forfeðrum**, — seg-
ir danski rithöfundurinn Carsten Hauch, og
Louis Bobé, sem ritað hefur bók um Thorvald-
sen, kemst m. a. svo að orði: ,,Hetjur þær,
sem hann skóp, voru gæddar mætti sögunn-
ar og myndauðgi íslenzkrar arfleifðar. Sam-
tíðarmenn Bertels Thorvaldsens þóttust sjá kyn-
borinn niðja Sögueyjunnar, er þeir litu hann“.
Svo mætti lengi telja. Hinu má ekki gleyma,
að vér megum þakka guði fyrir, að gáfur og
snilli Thorvaldsens björguðust undan íslenzkri
fátækt og úrræðaleysi, á þeim tímum, sem
vér vorum ennþá kúgaðir til að búa við harm-
sárt hlutskipti þeirrar móður, sem á um það
tvennt að velja að láta börn sín í hendur vanda-
lausra, upp á von og óvon, eða setja þau á
,,guð og gaddinn“. — En hvað sem þjóðerni
Thorvaldsens líður, og hvort sem oss gengur
betur eða ver að sannfæra heiminn um það,
að hann var og vildi vera íslendingur, ætti það
að vera oss öllum metnaðarmál og ávinning-