Helgafell - 01.09.1944, Page 209

BÓKMENNTIR
367
ar Gunnarsson rithöfundur á Skriðuklaustri hef-
ur valið kvæðin og búið þau til prentunar, og
á marga lund nýtur bókin vandvirkni hans og
ræktarsemi, enda mun ekki verða um það deilt,
að þessi útgáfa taki mjög hinni fyrri fram.
Gunnar Gunnarsson skrifar einnig langa inn-
gangsritgjörð um höfundinn, rekur æviferil hans
í skýrum dráttum og lýsir skáldskap hans og
persónueinkennum af næmum skilningi og var-
færni. Mun ekki annars staðar að fá í rituðu
máli ýtarlegri fræðslu um skáldið og manninn
Pál Olafsson, enda hefur Gunnar átt skammt
að sækja góðar heimildir til manna, er um
langa hríð voru nákunnugir honum. Þess verð-
ur þó líklega að geta, að fullyrða má, að vís-
urnar um pappírinn jrá Jóni eru ekki eftir Pál
Ólafsson, og mér er einnig tjáð af mönnum,
sem vel mega vita, að vísan
Finnast ekki fjalla á milli
fegri ljóð en þessi stef,
eintóm lygi, eintóm snilli
eftir þennan djöfuls ref,
standi á engan hátt í sambandi við ,,aldamóta-
ljóð eins af merkisskáldunum“, heldur sé tn-
efni hennar erfiljóð, sem eitt þjóðskáldanna
orti ,,eftir þennan djöfuls ref“, nafnkunnan
landsmálaskörung, sem Páll virtist hafa haft
litlar mætur á. En þessi atriði eru lítils háttar,
enda verður ekki dregið í efa, að yfirleitt sé
rétt með farið í ritgerð Gunnars, og mjög margt
er þar að finna, bæði skemmtilegt og fróðlegt,
um tildrög að vísum og kvæðum Páls Ólafs-
sonar, auk þess sem ritgerðin er mikils virði til
glöggvunar á afstöðu hans í íslenzkum kveð-
skap. Páll hefur jöfnum höndum verið nefnd-
ur alþýðuskáld og þjóðskáld og má hvorttveggja
til sanns vegar færa, eins og Gunnar tekur
réttilega fram, en engu að síður hefur hann
greinilega sérstöðu meðal íslenzkra skálda,
hvort sem hann er dreginn í dilk með hinum
fyrr eða síðar nefndu. Að formi og yrkisefn-
um er hann að vísu í nánustum tengslum við
hagyrðinga alþýðunnar, yrkir að þeirra hætti
lausavísur og ljóðabréf um hesta og brennivín,
árferði og kvenfólk, en viðhorf hans til alls
þessa er þó að ýmsu mjög ólíkt viðhorfi
flestra þeirra skálda annarra, sem einkum hafa
ver.ð kenndir við alþýðlega ljóðagerð. Hann
finnur til sín öðruvísi en þeir, lítur heimsmanns-
augum á basl sitt og brennivínsleysi og hendir
höfðinglegt gaman að búskaparáhyggjum sín-
um og umstangi. Þó að hann sé næsta ólærð-
ur, og líklega ekki mikið lesinn í bókmenntum,
er hann samt menntaður að innræti og upp-
lagi, og listrænn einfaldleiki og mýkt er höfuð-
einkenni á ljóðum hans. Orðkynngi hans er
sjaldnast hávær og jafnvel beittustu skamma-
vísur hans verða minnistæðari fyrir hið skáld-
lega rúmtak þeirra en fyrir níðið sjálft, þótt
hnitmiðað sé:
Fyrir lygina, sem þú laugst á mig,
Loðmfirðingarógur,
hrykki ei til að hýða þig
Hallormsstaðaskógur.
En oftar verður honum fyrir að bera klæði
græskulausrar kímni á vopn sín, eins og í vís-
unni um vinnumanninn, sem dvalizt hefur von-
um lengur í sendiferð:
Ég er orðinn hissa á hans
hátta- og ferðalagi,
óska honum til andskotans,
og er mér það samt bagi.
Og þannig mætti lengi telja. En skáldið, sem
temur sér þessa formgrónu alþýðulist, á einn-
ig aðra og ótrúlegri strengi á hörpu sinni. Sakn-
aðarljóðið, sem hann yrkir eftir sonu sína, A
hverri nóttu gr'óf ég grej, er annarlegt og ó-
freskt harmkvæði, og vísurnar, Ég vildi jeginn
verða að Ijósum degi, eiga sér einfaldleik og
dulfegurð sumra byronskra ástaljóða.
Ég hygg, að margur, sem nú les ljóðmæli
Páls Ólafssonar á nýjan leik, muni furða sig á
því, hversu vel þau hafa þolað geymsluna, því
að mörg þeirra eru raunar enn í dag jafn fersk
og nýstárleg eins og þegar þau komu fyrst
fram. Ljóð hans eiga heima við hliðina á
kvæðum þeirra gömlu og síungu skálda, sem
menn geta ennþá lesið sér til mestrar ánægju,
en auk þess er bókin, í þessari fallegu og vönd-
uðu útgáfu, hinn ágætasti gripur, sem jafnvel
vandlátustu bókamenn munu hafa ánægju af að
handleika. T. G.
Förunautar Hagalíns
Guðmundur Gíslason Hagalín: FORU-
NAUTAR. — Prentstofan ísrún h/f,
Ísafirði 1944. 505 bls. Verð: kr. 55—;
70—; 90—.
Útgefandi þessarar bókar lætur þess getið
í lesmálsdálki á umslagi hennar, að þetta sé