Skírnir - 01.01.1947, Blaðsíða 14
12
Einar 01. Sveinsson
Skírnir
verið um sum önnur nöfn goða og jötna, og hafa þá þessi
orð haft margvíslegan blæ; mega sum þeirra hafa verið
mögnuð af kynngi og ótta sveipuð, önnur saklaus og vin-
gjarnleg. En það er sem hula og tjald sé fyrir öllu þessu,
huga rannsakandans grunar, en auga hans sér ekki.
í íslenzku, bæði fyrri og síðari alda, hafa verið til mörg
nöfn á refnum, sem drap niður fé bóndans og fyrr á tím-
um voru litlar varnir móti. Sýnilega eru mörg þessara
nafna runnin af rótum hjátrúarinnar. Mönnum hefur þótt
uggvænt um, að tófan kynni að fara á flakk, ef hún væri
nefnd réttu nafni, og því hafa menn fundið upp önnur
heiti á henni. Líku máli kann að hafa gegnt um fleira.
Axel Olrik lét einu sinni í ljósi þá hugmynd, að heiti
skáldamálsins forna mundu að einhverju leyti vera runn-
in frá slíku hjátrúar-dulmáli. Benti hann á, að á Hjalt-
landi er þess háttar dulmál til, og eru sum orðin lík og
heiti skáldamálsins, önnur öldungis eins. Síðan hafa aðrir
stutt þessa tilgátu, og hefur þess verið getið til, að af
sama uppruna kunni kenningarnar að vera. í raun og veru
er þó alveg óvíst, hvort rétt sé að hugsa sér þetta alls-
herjarskýringu heitanna. Ekki eru þau vonum fleiri, sem
beint beri með sér þennan uppruna. Sævarheitið velfœrr
gæti mætavel verið skjall um háskalegt hafið, og fleira
líkt kynni að mega nefna. En hvort sem heitin eru í önd-
verðu sprottin af slíkum hjátrúarorðum, eða þá að skáld-
in, vön heitum úr eldri kveðskap, hafa aukið orðaforða
sinn með slíkum orðum, þá má búast við, að sum heitin
hafi verið full af kynngi vegna tengslanna við dularheima,
og kemur þá fram í notkun þeirra í skáldskapnum ein-
kennileg græðgi skáldanna í römm og mögnuð orð.
III
Tengsl skáldamálsins við hjátrúna eru sennilega mjög
gömul, hvort sem þau voru mikil eða lítil, en ég verð að
telja ólíklegt, að hjátrúin hafi yfirskyggt merkingu heit-
anna eftir að komið var fram á 10. öld, þó að tengslin hafi